De man die menselijke perfectie heeft bereikt pakt jou anders aan. Hij zal je dit zeggen:

'Ten eerste mag jij je helemaal geen mening aanmeten over wie beter zijn dan jij. Mij is het intussen overkomen dat slechte mensen mij niet mogen, een duidelijke aanwijzing dat ik goed zit. Maar ik wil tegenover jou best het soort verantwoording afleggen dat ik geen sterveling misgun. Luister dan waar ik voor sta en wat ik allerlei zaken waard vind.

Rijkdom vind ik niet iets goeds. Was het dat wel, dan maakte het mensen goed. Nu is het te vinden bij slechte mensen en kan het dus niet iets goeds heten, vandaar mijn standpunt. Overigens mag je best rijk zijn. Rijkdom heeft zijn nut, zo erken ik, en levert in het leven veel gemak op.

Ik reken rijkdom dus niet tot de goede dingen. En wij vinden allebei dat je rijk mag zijn, maar ik sta daar heel anders tegenover dan jullie. Hoe zit dat nu precies? Luister.

Zet mij in een heel luxueus huis, waar goud en zilver in dagelijks gebruik zijn. Dan kijk ik niet tegen mezelf op vanwege die spullen: ik heb ze wel dichtbij mij maar ze staan buiten mij. Breng me over naar de Sublicius-brug en zet me daar bij de armen. Dan kijk ik niet op mezelf neer omdat ik dan tussen mensen zit die hun hand ophouden voor een kleinigheidje. Want wat doet het ertoe of het je ontbreekt aan een stukje brood? Zolang het je maar niet ontbreekt aan de mogelijkheid te sterven.

Maar is er een keus? Dan liever dat schitterende huis dan die brug.

Zet mij te midden van prachtig meubilair en de fraaiste spullen. Dan waan ik me niet gelukkiger vanwege een zachte wollen mantel of omdat mijn gasten aanliggen op purper. Verander mijn beddengoed maar. Ik word er niet ongelukkiger van als ik het moede hoofd laat uitrusten op een bundel stro, als ik moet liggen op een oud stadionkussen waar de vulling door de naden van het linnen komt.

Maar is er een keus? Dan liever in nette kledij tonen wat ik innerlijk waard ben dan met ontbloot bovenlijf.

Laat al mijn dagen verlopen naar wens, met de ene felicitatie direct na de andere. Dat is nog geen reden om mijzelf geweldig te vinden. Of laat de gunsten van de tijd verkeren in hun tegendeel, zodat mijn ziel de ene klap na de andere krijgt door schade en verdriet en allerlei tegenspoed en er geen uur verstrijkt zonder iets vervelends. Ellendige omstandigheden... maar dat is nog geen reden om mezelf ellendig te noemen of een dag te vervloeken. Want een "zwarte dag" ken ik niet, daar heb ik al voor gezorgd.

Maar is er een keus? Dan liever vreugde temperen dan verdriet verbijten.

(...) Maak mij overwinnaar van alle volkeren ter wereld! Laat de praalwagen van Bacchus mij in triomf vervoeren vanuit het Morgenland tot helemaal in Thebe, laat vorsten en koningen bij mij hun wetten halen: ik ben een mens, dat zal ik mij bedenken. En dan het meest wanneer ik aan alle kanten word toegejuicht als een god. Of laat dat toppunt van roem meteen drastisch omslaan: zet mij neer op de draagbaar van iemand anders, als pronkobject bij de feeststoet van een protserige, onbehouwen winnaar. Ik vind mezelf niets minder wanneer ik voor andermans wagen uit moet dan toen ik bovenop de mijne stond.

Maar is er een keus? Dan liever winnaar dan gevangene.

Op heel dat rijk van Fortuna kijk ik neer. Maar als ik daaruit mag kiezen neem ik het beste. Alles waarmee ik in aanraking kom wordt goed. Maar ik kom het liefst in aanraking met gemakkelijke en plezierige dingen, die mij de minste last bezorgen.

Is er een deugd waarvoor je niets hoeft te doen? Denk dat maar niet! Maar voor sommige deugden moet je iets stimuleren, voor andere juist op de rem gaan staan. Zoals je moet inhouden als je een weg omlaag loopt en juist aanzetten op een weg omhoog, zo is het ook met deugden. Sommige zitten op een neergaande, andere op een opgaande weg.

Want ja, klimmen, doorduwen, strijden, dat hoort bij geduld en dapperheid en volharding en alle andere vormen van deugd die tegen de verdrukking ingaan en Fortuna de baas worden. Dat lijdt toch geen twijfel? En het is toch even duidelijk dat we op een hellend vlak zitten met vrijgevigheid, mildheid en zachtmoedigheid? Daar moeten we onszelf afremmen zodat het allemaal niet te hard gaat. Terwijl we bij die andere deugden onszelf aanmoedigen: "Kom op, je kunt het! Doorgaan!"

Bij armoede moeten we stevige deugden inzetten, deugden waarmee we kunnen vechten. En bij rijkdom de meer subtiele, waardoor we goed uitkijken waar we gaan en ons evenwicht niet verliezen.

Dat is dus het onderscheid. En dan heb ik liever de deugden die gemakkelijker te beoefenen zijn, dan die waarvoor ik moet bloeden en zweten.

Dus nee,' zegt de wijze, 'mijn leven is niet "anders dan mijn mooie woorden", jullie horen mij niet goed. Het geluid van de woorden bereikt jullie oor, dat is alles. Wat ze betekenen vragen jullie verder niet.'

(uit: De Vita beata, 24-25)

AANBIEDINGSTEKST

 

uit: Catalogus Uitgeverij Athenaeum najaar 2013

Recensies