Possidius

VincentHunink

HOME | VERTALINGEN | ALLE PUBLICATIES | INDEX | CONTACT

POSSIDIUS
Leven van Augustinus
een biografie uit de 5e eeuw
met een lijst van al zijn werken

vertaald en toegelicht door Vincent Hunink, ingeleid door Paul van Geest
Damon, Budel 2016

ISBN 978 94 6340 0220 | 191 blz; EUR 19,90

Possidius leefde als leerling en collega van Augustinus tientallen jaren met hem onder één dak, in het klooster te Hippo. Na Augustinus' dood in 430 schreef hij een schets van diens leven. Het is naar moderne opvattingen geen biografie: de feiten van Augustinus' levensloop, die vooral is gemarkeerd door zijn overgang naar het christendom en de doop in 370, laat hij goeddeels buiten beschouwing. Want, zegt hij, die heeft Augustinus zelf al beschreven in zijn Belijdenissen. Liever richt Possidius zich op de geestelijke erfenis van Augustinus' activiteiten. Zo gaat hij uitvoerig in op Augustinus' levenslange bestrijding van allerlei soorten ketters (donatisten, manicheeërs, arianen, pelagianen). Daarbij geeft hij veel interessante details en citaten.

Toch komen ook allerlei praktische kanten van Augustinus' bestaan goed voor het voetlicht. Possidius belicht zijn grote voorbeeld als goede diplomaat en rechtvaardige rechter, als redelijke en bescheiden leider in het dagelijks leven (we lezen onder meer over een aantal huisregels uit Augustinus' klooster, zoals de aanwijzing niet te roddelen over afwezigen), en als verstandig kerkbestuurder. Ook bevat de levensbeschrijving een indringend portret van Augustinus' laatste dagen en uren. Als extra'tje citeert Possidius een lange brief van Augustinus over de vraag of bisschoppen en priesters mogen vluchten voor vijandelijk geweld -- een actuele kwestie voor Augustinus én Possidius.

Bij de levensschets hoort bovendien een compleet overzicht van Augustinus' werken. Deze lijst van Possidius (die in andere uitgaven vaak niet wordt vertaald) wijkt op allerlei punten af van de moderne bibliografie, en is daarmee een boeiende bron van kennis.

De vertaling wordt ingeleid door prof. Paul van Geest.

Paul van Geest en Vincent Hunink werkten eerder samen aan diverse Augustinus-vertalingen: Het werk van monniken (2002), Liegen en leugens (2010) en Met zachte hand (epistula 185) (2012). Verder publiceerden zij samen: Thomas a Kempis, De rozentuin (2009) en Tertullianus en Cyprianus, Onze Vader (2010).

De uitgave is op dinsdag 29 november gepresenteerd in Utrecht tijdens een bijeenkomst van Luce (Universiteit van Tilburg, school of Theology). Het eerste exemplaar van het boek is daarbij uitgereikt aan pater M. Schrama.

FRAGMENT (c.22)

Zijn kleren en schoenen alsook zijn beddengoed zagen er bescheiden maar netjes uit, niet opzichtig maar ook niet sjofel. Tja, mensen overdrijven daar vaak mee, doordat ze er enorm mee pronken of zich er juist mee omlaag halen. Noch met het een noch met het ander jagen zij het belang na van Jezus Christus, maar dat van zichzelf.[1] Augustinus hield juist, zoals ik zei, een middenkoers aan, zonder afwijking naar links of rechts.

Zijn dis was sober. Naast groenten en peulvruchten was er soms ook vlees omwille van gasten of mensen met een zwakke gezondheid, en altijd wijn. Ja, hij besefte en droeg uit wat ook de apostel zegt: Alles wat God heeft geschapen is goed; niets hoeft te worden verworpen als het onder dank wordt aangenomen, want het is geheiligd door het woord van God en door het gebed.[2] En zoals Augustinus zelf zegt in zijn Belijdenissen:

Ik ben niet bang voor de onreinheid van vlees, maar voor de onreinheid van het verlangen ernaar. Ik weet dat Noach alle vlees mocht eten dat tot voedsel kon dienen,[3] dat Elia weer op krachten kwam door het een van vlees[4] en dat Johannes met zijn bewonderenswaardige ascese niet verontreinigd werd door het eten van dieren, de sprinkhanen die zijn voedsel waren.[5] Maar ik weet ook dat Esau verleid werd door zijn verlangen naar linzen,[6] dat David zichzelf berispt heeft vanwege zijn verlangen naar water[7] en dat onze koning op de proef gesteld is, niet met vlees maar met brood.[8] En in de woestijn verdiende het volk een verwijt, niet omdat het naar vlees verlangde maar omdat het in zijn verlangen naar voedsel morde[9] tegen de Heer.[10]

En over wijn drinken is er de uitspraak van de apostel in zijn brief aan Timotheus, als hij zegt: Drink niet steeds alleen maar water, maar doe er wat wijn bij vanwege je maag en de kwalen waar je zo vaak last van hebt.[11]

Alleen zijn lepels waren van zilver; servies waarin voedsel werd opgediend was van aardewerk of hout of marmer,[12] niet noodgedwongen uit armoede maar als bewuste keuze.

Ook bood hij altijd gastvrijheid. En aan tafel hield hij meer van lectuur en discussie dan van eten en drinken. Op de tafel zelf had hij een spreuk staan ter bestrijding van een verschijnsel dat in de menselijke omgang zo verziekend werkt:

Wil je roddelen over anderen

die afwezig zijn? Weet wel:

aan deze tafel heb je zelf

geen plaats verdiend.[13]

Daarom drukte hij alle tafelgenoten op het hart zich te onthouden van onnodige, schadelijke kletspraat. Ja, het gebeurde wel eens dat sommige van zijn meest vertrouwde collega-bisschoppen even niet dachten aan die tekst en dat Augustinus dan kwaad werd en hen scherp terechtwees. Van tweeën één, zei hij dan: die verzen moesten van de tafel af ofwel hij zou direct opstaan van de maaltijd en naar zijn kamer gaan. Ik heb dat zelf meegemaakt, en ook anderen die bij hem aan tafel hebben gezeten.

[1] Vgl. Fil. 2,21.

[2] 1 Tim. 4,4.

[3] Vgl. Gen. 3,19.

[4] Vgl. 1 Kon. 17,6.

[5] Vgl. Mat.3,4.

[6] Vgl. Gen. 25,29-34.

[7] Vgl. 2 Sam. 23,15-17.

[8] Vgl. Mat. 4,3 en Luc. 4,3-4.

[9] Vgl. Num. 11,1-20.

[10] Augustinus, conf. 10,46 (Confessiones, zie Aurelius Augustinus, Belijdenissen, ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door Wim Sleddens O.S.A., Damon, Budel 2009, 242-243).

[11] 1 Tim. 5,23.

[12] Marmer kwam in Noord-Africa veel voor en gold dus als relatief goedkoop materiaal.

[13] Het gaat hier om een van de weinig poëtische teksten waarvan Augustinus mag gelden als auteur. Over zijn poëtische productie zie: Vincent Hunink, 'Augustinus Poeta', in: P. van Geest, H. van Oort (red.), Augustiniana Neerlandica. Aspecten van Augustinus' spiritualiteit en haar doorwerking, (Peeters) Leuven 2005; p. 87-102.

RECENSIES

Korte bespreking in K a t h o l i e k N i e u w s b l a d, 25 november 2016

---

Uitvoerige recensie door W e s s e l t e n B o o m in F r i e s c h D a g b l a d, 30 november 2016

---

Uitvoerige bespreking door J o n a L e n d e r i n g op zijn weblog M a i n z e r B e o b a c h t e r

---

Korte bespreking door K l a a s v a n d e r Z w a a g in R e f o r m a t o r i s c h D a g b l a d , 13 februari 2017

---

Uit de bespreking door M a r c J a n s s e n s in N e d e r l a n d s D a g b l a d van 24 februari 2017:

"Dit werk, de Vita Augustini (Het leven van Augustinus), is opnieuw uit het Latijn in het Nederlands vertaald. Samen met de inzichtgevende inleiding van kerkhistoricus Paul van Geest en de verklarende aantekeningen bij de tekst is deze vertaling van latinist Vincent Hunink een pareltje geworden."

---

Uit de bespreking door Maarten op http://indekerk.be/:

"Naast de kunst van het heldere vertalen kenmerkt Huninks vertaling zich door een grondige kennis van Augustinus’ leven en werken. In talrijke voetnoten biedt hij zijn lezers informatie aan die het leven van Augustinus verheldert. Het gaat hierbij om inzichten in het leven van Augustinus, verwijzingen naar Augustinus’ eigen brieven en achterliggende informatie over Possidius. Daarnaast kiest Hunink er ook voor om de indiculus (een lijst van alle werken van Augustinus), die oorspronkelijk bij de biografie van Possidius hoort, te vertalen. Deze lijst wordt in veel vertalingen weggelaten. In deze uitgave is Possidius’ oorspronkelijke opzet echter gerespecteerd en wordt de complete lijst voor het eerst opgenomen in het Nederlands. Het is deze zorgvuldige aanpak die het een genot maakt om met dit boek aan de slag te gaan. Zeker beveel ik het hen aan die al genoten van Augustinus’ Belijdenissen en graag een vervolg daarvan zouden willen zien. Possidius is er immers gedegen in geslaagd om het leven van Augustinus op een verrassende manier te presenteren en de kerk te voorzien in een vollediger getuigenis van deze kerkvader."

volledige tekst hier

---

Uit de bespreking door S h a r i B o o d t s in Hermeneus 89,2, 2017, 92-93

‘(...)De vertaling zelf wordt vergezeld door uitgebreide noten die feitelijke informatie en duiding bieden en talrijke bijbelreferenties identificeren. De vertaling leest vlot en demonstreert de ervaring van Vincent Hunink als vertaler. In de noot aan het einde van het boek (p. 189-190) stelt de vertaler zich tot doel ‘Possidius’ teksten weer te geven in neutraal, modern Nederlands, waarin goede leesbaarheid belangrijker is dan stilistisch raffinement’. In die opzet is hij zeker geslaagd. Als klein punt van kritiek kan gewezen worden op het feit dat de vertaling hier en daar kleine onevenwichtigheden vertoont, waar eerder vlotte spreektaal zij aan zij gebruikt wordt met eerder formeel taalgebruik, bijvoorbeeld: p. 75, paragraaf 5: ‘De heilige Valerius […] een vroom en godvrezend man, was dolblij’; p. 84, paragraaf 11 (reeds geciteerd in de inleiding, p. 11): ‘Ja, zo’n tien man […] zijn door de gelukzalige Augustinus desgevraagd ter beschikking gesteld’; p. 93, paragraaf 16: ‘Onder hen bevond zich ook Augustinus heiliger nagedachtenis’ (hier lijkt bedoeld te worden dat Augustinus over een uitstekend geheugen beschikte, dewelke betekenis uit de vertaling niet onmiddellijk kan afgeleid worden).

De lijst van werken van Augustinus wordt voorafgegaan door een methodologische noot, waarbij twee opmerkingen kunnen geformuleerd worden. (1) Hunink heeft ervoor gekozen om antieke standaardformuleringen zoals ‘Over de Academici’ aan te passen naar modern gebruik: ‘De Academici’. Aangezien het precies de bedoeling is om de Vita Augustini zoals Possidius deze opgevat had, te presenteren, lijkt deze aanpassing mij ietwat ongelukkig, zeker aangezien niet systematisch de moderne Nederlandse titels gegeven worden. (2) Enkele malen wordt de Nederlandse titel waaronder recent een vertaling van het werk in kwestie is verschenen, toegevoegd tussen rechte haakjes. Hoewel deze bijkomende ontsluiting zeker lovenswaardig is, zou ze efficiënter zijn als er in deze gevallen in voetnoot een volledige bibliografische referentie naar de betreffende vertaling geboden werd.

Het geheel vormt een handig, compact en mooi vormgegeven boekje dat zowel een aangename leeservaring biedt als een eerste toegang tot het wetenschappelijke onderzoek over de Vita Augustini; kortom, een volume waarin zowel voor een academisch als voor een breed publiek veel waardevols te vinden is.’

---

Uitvoerige bespreking door H a n s v a n R e i s e n in: Augustijns Forum, 16, 1/2, mei 2017, 2-3

---

Korte bespreking in D e G e z i n s g i d s 22 juni 2017

---

uit de bespreking door C h a r l e s V e r g e e r in F i l o s o f i e T i j d s c h r i f t 22 juni 2017:

'De tekst werd, hoe kan dat ook anders, uitstekend vertaald door Vincent Hunink. Ze wordt voorafgegaan door een bijzonder gedegen inleiding door de Tilburgse hoogleraar Paul van Geest. Ik ben vooral ingenomen met het toevoegen van de, doorgaans weggelaten, Indiculus. (...)'

---

uitvoerige Engelstalige bespreking in het wetenschappelijke tijdschrift Analecta Bollandiana 137, 2019, 186-187 door M. L i n d e i j e r

klik hier voor volledige tekst

latest changes here:

HOME VH / v incenthunink.nl