VincentHunink



HOME VERTALINGEN | ALLE PUBLICATIES | INDEX | CONTACT





Martialis

Spektakel in het Colosseum


bezorgd, vertaald en toegelicht door Vincent Hunink,
Uitgeverij P., Leuven 2003
(2e druk 2008)


ISBN 90-76895-64-3 (40 p.; EUR 12)
tweede druk ISBN 978-90-79433-17-9



Ter gelegenheid van de opening van het Colosseum te Rome in 80 na Chr. schreef de later beroemde dichter Martialis een bundeltje gelegenheidsgedichten, het Liber Spectaculorum (Boek van de Spelen).  In deze bundel, waarschijnlijk het vroegste bewaarde werk van Martialis, zien we reeds zijn scherpe pen, maar ook een treffende illustratie van de typisch Romeinse mentaliteit. Plezier in wrede executies, grappen over wilde dierengevechten, uitvoerige lof van de keizer, grollen en grappen, puzzeltjes en variaties op een thema: alles is in deze bundel voorhanden. 

De uitgave bevat een Latijnse tekst en een vertaling in jambische verzen, uiteraard aangevuld met een nawoord.

Een aantal van de vertaalde verzen wordt al eerder gepubliceerd in: Fik Meijer, Gladiatoren, Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam 2003.

Over Martialis' bundel schreef ik een artikel: 'Met Martialis naar het Colosseum', in: Streven 70, 2003, 579-588. Zie de link naar Martialis op VincentHunink.nl

---

HERDRUK! Met een paar kleine correcties is de bundel uit 2003 herdrukt in 2008.



FRAGMENTEN

 

LAUREOLUS (7)

 

Zoals Prometheus vastgeketend aan zijn rots

de vogel met zijn vele borstvlees voedde,

zo bood Laureolus een Schotse beer zijn buik,

genageld aan een kruis, nu geen decor

maar levensecht. Zijn lichaam werd een bloedende hoop

flarden: levend, ja, maar mens niet meer.

Zijn straf was zeer terecht. De booswicht had zijn heer

of oudeheer gekeeld, of schennende handen

uitgestrekt naar oeroud tempelgoud, of jou,

ons Rome, aan wrede vlammen prijsgegeven!

Zijn daden stelden alle mythen in de schaduw. 

 Zo ook zijn straf: een oud verhaal werd waar. 

 

 

ONDANK (10)

 

Een trouweloze leeuw had - stank voor dank - de tanden

pardoes in de hand van zijn oude baas gezet.

Hij kreeg de straf die hij verdiende. Nu de zweep

niet hielp, bracht wapenkracht hem op de knie.

Wat moet het gedrag van mensen dan wel zijn, nu Caesar

beesten minder wild gebiedt te worden?

 

BIJZONDER EREBLIJK (17)

 

Dat een olifant u, keizer, nederig begroet

terwijl hij net een stier nog schrik aanjoeg,

dat is, gelooft u mij, geen kunstje op bevel:

  ook hij voelt aan dat onze god present is.

 





RECENSIES


Spektakelgedichten

Martialis, Spektakel in het Colosseum

door P a t r i c k   D e   R y n c k

(De Morgen, 24 september 2003)


Er werd in Rome veel meer (goedkoop) theater gespeeld dan dat er (dure) gladiatorenshows werden gegeven. Maar in de jaren zeventig deed keizer Vespasianus een politie ke meesterzet. Midden in het paleiselijke Gouden Huis van zijn voorganger Nero liet hij in Rome het amfitheater optrekken dat we sinds de Middeleeuwen als 'het Colosseum' kennen. Een imposant reuzenei, een ongeëvenaard symbool van een nieuwe tijd, een stenen veroordeling van de gehate Nero én een manier om een geliefd amusementsspektakel, dat bovendien dienstdeed als propaganda voor de keizer, permanent midden in de Eeuwige Stad te brengen: de gladiatorenspelen. Vespasianus bekostigde de werken met middelen uit zijn oorlog tegen de joden en liet het amfitheater vermoedelijk door joodse krijgsgevangenen optrekken. Bouwtijd: tien jaar. In 80 werd de kolos ingehuldigd. De openingsfeesten duurden honderd dagen.

De Spaans-Romeinse dichter Martialis, die vooral als vuilspuiter bekendstaat, speelde in dat jaar 80 stads- en staatsdichter en maakte bij de gigantische openingsspelen een bundel waarin hij zich van een andere kant laat zien: als hielenlikker van keizer Titus, de zoon van Vespasianus. Er resten nog zo'n dertig gedichtjes van dat boek over het spektakel in "het nieuwe wereldwonder", waarmee Martialis zich in de gunst van de imperator vleide. Onder meer dankzij z'n boekje weten we dat gladiatoren soms verplicht werden mythologische figuren na te bootsen in hun gevecht op leven en dood, zoals ene Laureolus die als Prometheus aan een rots werd vastgeketend en door een Schotse beer verscheurd: "Zijn lichaam werd een bloedende hoop - flarden: levend, ja, maar mens niet meer". Martialis, die ook het meest huiveringwekkende droog en geamuseerd beschrijft, concentreert zich in zijn poëtische vignetten, retorische variaties op een thema, vooral op de gevechten tus­sen mensen en dieren, het klassieke ochtendspektakel van een dagje Colosseum. Hij evoceert ook de 'zeegevechten', een onderdeel van de honderddagenpremière.

Vincent Hunink vertaalde en schreef een gebald nawoord voor dit tweetalige boekje dat, zoals gewoonlijk, mooi verzorgd werd uitgegeven door het Leuvense P.  

===

De onverbiddelijke 5 Romeinse meesters in satire 
(Ovidius, Horatius, Martialis, Juvenalis, Apuleius)

door: A n n e m i e   S m e k e n s

in: De Tijd (...) 

Ook dit juweeltje van Uitgeverij P is tweetalig! Het betreft hier zonder twijfel het meest atypische werk van de satiricus Martialis. De man van de azijnscherpe en trefzekere puntdichten schreef ook een reeks feestdichten voor de opening van het Colosseum onder keizer Titus. Het werd in de eerste plaats een ode aan de keizer. Hopend op een roemvolle carrière, wou Martialis bij hem in de gratie vallen. Tegelijk is het ook een lofiang op de gladiatorengevechten en de Romeinse spelen. Een tafereel waarbij bijvoorbeeld een vrouw, zoals de mythische Pasiphae, door een stier in de arena verkracht wordt, is er geen uitzondering. Het gemak waarmee dat laconiek beschreven wordt, maakt de gebeurtenis nog meer huiveringwekkend.




latest changes here: 17-09-2017

 


 

 

HOME VH / vincenthunink.nl

(c) 2017 V. Hunink

copyright statement  / contact