VincentHunink

HOME | VERTALINGEN | ALLE PUBLICATIES | INDEX | CONTACT

Aurelius Augustinus
Handboek Latijn

 Vertaald en toegelicht door Vincent Hunink,
ingeleid door Ineke Sluiter
Damon, Budel 2014

<ISBN 9789460361906> 115 blz. € 14,90

Een handboek Latijn door niemand minder dan Augustinus (354-430)? Weinig lezers zullen weten dat een dergelijke tekst bestaat. Toch is dat zo: onder de werken op naam van Augustinus bevindt zich een kort traktaat over Latijnse grammatica. Inclusief rijtjes, indelingen en voorbeelden. En de gevreesde uitzonderingen natuurlijk. Dit leerboek of naslagwerkje gold lange tijd als onecht: men dacht dat het was samengesteld door een 7e eeuwse navolger. Maar recent is aangetoond dat het werk in hoofdzaak toch van Augustinus zelf is. Argumenten daarvoor zijn bijvoorbeeld een aantal ideeën over taal, parallellen met authentieke geschriften van Augustinus, en details en voorbeelden die stammen uit een Noord-Afrikaanse context.

Zo gebruikt de auteur in c.14 het woord infector als een van zijn paradigmata voor de verbuiging van zelfstandige naamwoorden. Dit is een zeldzaam zelfstandig naamwoord dat verwijst naar Afrikaanse fabrikanten van paarse kleurstof. Elders gebruikt hij een voorbeeldzin over wezens die 'hoger springen hoger dan de bomen' (c.96 : Super arborem saliunt). Daarbij denken we natuurlijk aan apen.  Veel andere voorbeeldige woorden en zinnen roepen een sfeer op van school, retoriek, gemeenschapsleven en christelijke waarden.

Dat is natuurlijk geen definitief bewijs, maar alles bij elkaar is het  overtuigend. Anderzijds is het ook duidelijk dat de tekst is ingekort op een aantal onderdelen. De hoofdstukken over zelfstandige naamwoorden en werkwoorden lijken nogal uitgebreid. Maar andere secties, zoals die over bijwoorden, deelwoorden, voegwoorden en tussenwerpsels zijn zo kort dat ze zo nauwelijks van Augustinus kunnen zijn. Kortom, het gaat om een deels ingekorte versie van een authentieke, vroege tekst van Augustinus.

Augustinus schreef zijn Latijnse grammatica in de jaren voor zijn doop in Milaan (387), als onderdeel van een ambitieus werk over elementaire vakken (disciplinae) dat hij wilde samenstellen. Het project bleef onvoltooid: alleen een boek Over muziek en het boek over grammatica zijn feitelijk geschreven. Het grammaticaboek is bedoeld als een stevige basis, een opstapje voor spirituele studies. Echt geestelijke zaken zijn hier dan ook grotendeels afwezig, met uitzondering van algemeen christelijke ideeën zoals in zinnen als propter salutem 'omwille van het heil'(c.94) of voorbeelden die verwijzen naar drie bisschoppen (c.7).

De kerkvader schrijft voor een publiek van lokale Latijn-gebruikers, voor wie de taal niet de moedertaal is. Zeg maar als een soort eerste hulp en naslagwerk voor Afrikaanse Latijn-schrijvers, misschien als schoolmeesters en kerkelijke functionarissen. Wat iedereen uit de praktijk al weet (zoals de functie van de conjunctief) blijft onbesproken, terwijl de aandacht uitgaat naar theoretische problemen, vreemde uitzonderingen of onlogische elementen in het systeem. Sympathiek is dat Augustinus steeds pleit voor traditie en goed gebruik, meer dan voor strikte toepassing van regeltjes.

En steeds wil hij mooie voorbeelden geven. Zo zijn de paradigmata vooral woorden als uirtus 'deugd',  oboedire 'gehoorzamen', en bovenal,  scribere 'schrijven'.  Het is misschien geen toeval dat hij juist daarmee alle vormen van het Latijnse werkwoord uitschrijft.

Voor lezers die geïnteresseerd zijn in de Latijnse grammatica is het aardig om te zoeken naar kleine en grote verschillen tussen Augustinus' systeem en grammaticale beschrijvingen uit hedendaagse leerboeken. Veel rijtjes, voorbeelden en onderverdelingen lijken vertrouwd, maar er zijn ook opmerkelijke verschillen. Zo is de verdeling van de zelfstandige naamwoorden niet volgens 'declinaties' maar volgens 'grammaticaal geslacht', in maar liefst zes vormen : mannelijk, vrouwelijk, onzijdig, mannelijk /vrouwelijk, mannelijk /onzijdig, en mannelijk /vrouwelijk /onzijdig.

Het is de combinatie van het bekende (of misschien ál te bekende...) met dit soort onverwachte dingen waardoor de lectuur interessant wordt. Ook deze tekst tekent Augustinus' zorg voor de taal, zijn aandacht voor communicatie en zijn scherpe, analytische geest. Er zijn antieke leerboeken die minder te bieden hebben.

De vertaling is voorzien van een inleiding door prof.dr. Ineke Sluiter, hoogleraar Grieks aan de Universiteit Leiden, tevens specialist op het gebied van laat-antieke grammatica en groot kenner van het werk van Augustinus.

Tekstvoorbeeld

Crowdfunding (actie in voorjaar 2014)

Uitgeverij Damon in Budel is bereid het boek uit te geven in het najaar van 2014. Maar onder één voorwaarde...

Damon heeft de afgelopen jaren een groot aantal werken van Augustinus in Nederlandse vertaling gepubliceerd. Maar het Latijnse grammatica-boek is niet op voorhand voor álle Augustinus-lezers geschikt. Wie nooit Latijn op school heeft gehad zal er weinig of niets mee kunnen. Daarom verwacht Damon dat de oplage kleiner zal zijn dan bij andere boeken. En om die reden is extra financiering nodig. En nu zijn we dus bij... crowdfunding.

Voor de uitgave van dit boek is op voorhand een subsidie van 1000 euro nodig. Dat bedrag dekt dan de extra kosten die de uitgever voor dit boek moet maken.

Graag roep ik collega's, vrienden en belangstellenden op om deze uitgave mogelijk te maken door een kleine, of iets minder kleine financiële bijdrage.

Een eenvoudige rekensom laat zien dat ik 40 mensen nodig heb die bereid zijn 25 euro te investeren, of 20 mensen die 50 euro willen geven. Dat lijkt haalbaar! Hieronder mijn voorstel.

Pers en reacties

Een attendering op het boek is opgenomen in de Nieuwsbrief van Uitgeverij Hermaion, oktober 2014. [Toch best uniek dat een uitgeverij PR maakt voor een boek van een ándere uitgeverij!] De nieuwsbrief staat bij verschijning hier. Mogelijk werkt de link maar kort.

===

Een andere attendering is opgenomen in het oktobernummer 2014 van   O n z e   T a a l, in de boekenrubriek

Het blad heeft voor zijn email nieuwsbrief tevens 5 exemplaren bij een prijsvraag verloot.

===

uit de uitvoerige recensie door C a s p e r   P o r t o n  op Addisco.nl
http://www.addisco.nl/blog/handboek-latijn-augustinus-vincent-hunink.htm

'... De observaties van Augustinus, de verschillen met onze hedendaagse grammaticale beschrijvingen en de talrijke toelichtingen van Vincent Hunink maken dit boek voor iedere grammaticaliefhebber het lezen waard....

' Het is lastiger te zeggen voor wie dit boek geschikt is. Ik zou zeker niet zeggen 'voor iedereen die Latijn heeft gedaan', zoals op de achterflap vermeld staat. Voor liefhebbers van de Latijnse grammatica - zoals de auteur zelf stelt op zijn website - is dit boek natuurlijk een genot.'

 ' Hunink heeft inmiddels ruim 80 vertalingen op zijn naam staan. Daarmee is hij één van de meest productieve Latijn-vertalers van Nederland. Bijzonder aan zijn vertalingen vind ik dat hij naar vlot en modern Nederlands vertaalt, maar daarbij wel het karakter en de sfeer van de originele auteur intact laat. Hunink komt op vertalingen die je niet zo gauw in een woordenboek Latijn-Nederlands zult vinden, maar die wel de lading dekken.
En dat maakt zijn vertalingen zo goed.'

Handboek Latijn is een zeer geslaagde vertaling van Vincent Hunink. Voor Latinisten is het lezen van Augustinus' grammatica zeer intessant door de grote en kleine verschillen, de opmerkingen van Augustinus en de toelichtingen van Hunink.

Leuk, maar niet voor iedereen!

Voor alle grammaticafanaten is dit boek dus een absolute aanrader (kopen!). Herken je jezelf niet in dat profiel, dan zeg ik toch 'laten lopen'. Voor mensen die niet goed in hun grammatica Latijn zitten, is het werk mogelijk zelfs verwarrend.

Een verkorte versie van deze bespreking verscheen op papier in Amphora, december 2014

===

Korte bespreking op www.christusrex.be door H.G.:

"Ik dacht dat ik intussen al wel het een en ander kende van Augustinus, maar deze vertaling kwam voor mij totaal uit de licht vallen. Het gaat om een beknopte Latijnse grammatica dia aan de kerkvader wordt toegedicht. En geheel onmogelijk is dat niet, want hij is per slot van rekening gevormd als een retor. Het leuke is dat het een grammatica is met alles erop en eraan: de kolommetjes, de reeksen, de indeling per woordcategorie (voornaamwoorden, werkwoorden etc.). Verrassend zijn de stukjes gewijd aan barbarismen en taalfouten. Heel erg didactisch is de grammatica niet opgevat: de uitleg is uitermate beknopt, de voorbeelden beperkt tot het strikte minimum. Deze uitgave wordt kort, maar degelijk ingeleid door een van de vertalers. Op die manier wordt deze grammatica voortreffelijk in zijn context geplaatst. (HG)"

===

Bespreking voor NBD biblion door G e r r i t   B e r v e l i n g :

"Augustinus, beroemd van allerlei theologische hoofdwerken, heeft zich ook met de Latijnse grammatica beziggehouden. Vincent Hunink, bekend door vele grandioze vertalingen, heeft op basis van o.a. de Bude-uitgave een goed leesbare vertaling gemaakt van zijn grammatica. Ons hedendaagse lezers valt o.a. op hoezeer hij focust op allerlei vormen (van substantiva, verba etc.), terwijl de syntaxis bijna vergeten schijnt te worden. Erg leuk om een geheel onbekende zijde van de grote Kerkvader tegen te komen."

===

Uit de bespreking van J o e r i   F a c q  in  Prora, driemaandelijks ledentijdschrift van de Vereniging van Leerkrachten Oude Talen (BE), 19,4, okt-dec 2014, 17-18

"(...) Deze Latijnse grammatica van Augustinus is in het Nederlands vertaald door Vincent Hunink, een grote naam als het gaat om vertalingen van klassieke literatuur. Interessant is ook de inleiding door Ineke SIuiter (hoogleraar Grieks aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in de geschiedenis van de grammatica), omdat de
lezer daarin een goed overzicht krijgt van het ontstaan van de grammatica en de opvattingen die men daarover in de oudheid had."

===

Uit de bespreking in VCN bulletin 158 (winter 2015) door B a r b a r a   H e l d r i n g:

'(...) Voor lezers die, net als ik, Latijn waarderen en taalboeken altijd leuk vinden, is dit een heel aardig boekje om te hebben.'

===

latest changes here:

HOME VH / vincenthunink.nl

(c) 2017 V. Hunink

copyright statement  / contact