TACITUS Het leven van Agricola De Romeinen in Brittannië
vertaald en toegelicht door Vincent
Hunink
Athenaeum-Polak & Van Gennep,
Amsterdam 2016
ISBN 978 90 253 0429 4; 95pp. € 9,99
Hij was actief
in Brittannië, waar hij Romes macht wist te
consolideren en sterk uit te breiden. Zijn
expedities voerden hem tot in onbekende
contreien als Ierland en Schotland. Gnaeus
Julius Agricola (40-93), succesvol Romeins
generaal en gouverneur, jarenlang
vertrouweling van de Romeinse keizers
Vespasianus en Domitianus. En schoonvader van
de grote geschiedschrijver Cornelius Tacitus.
In een van zijn vroegste teksten beschrijft
Tacitus (ca. 56-117) het leven en werk van
Agricola. Vol trots over diens prestaties. En
vooral: vol bitterheid over wat zijn
schoonvader is aangedaan. Want Domitianus
misgunde Agricola ten slotte de eer van zijn
werk en haalde hem terug naar Rome, waar hij
geen rol van betekenis meer speelde. Een
onrecht dat Tacitus deels wil goedmaken met
zijn indringende biografie. Geschreven voor de
eeuwigheid, maar tegelijk zijn meest
persoonlijke boek. Het laat de diepste
drijfveren van zijn schrijverschap zien.
Ook
is een uitvoerig register van namen
toegevoegd.
FRAGMENT
Eerste zomer, 77
(18) In deze toestand, dit
oorlogsverloop trof Agricola Brittannië aan na
zijn oversteek. Midzomer inmiddels, en alsof
de campagne al werd gestaakt richtten de
soldaten zich op rust en gemak, de vijand op
een kans.
Niet lang voor zijn komst hadden de
Ordovices een op hun terrein gelegen
ruitereenheid vrijwel tot de laatste man
vernietigd, daad die de provincie in beroering
had gebracht. Lieden die voelden voor oorlog
roemden dit voorbeeld en wachtten af hoe de
nieuwe gouverneur zou reageren.
En Agricola… Met de zomer haast ten
einde, de gelederen verspreid over de
provincie en soldaten die het rustseizoen al
aangebroken achtten − vertragende en
belemmerende factoren als hij oorlog begon –,
terwijl de meesten opteerden voor 'verdachte
gebieden in de gaten houden', besloot hij het
gevaar te trotseren.
Hij bundelde legioenseenheden plus
een beperkt aantal hulptroepen. Aangezien de
Ordovices zich niet op vlak terrein waagden
voerde hij de slaglinie de heuvels in, zelf
aan het hoofd van de colonne, om de rest ook
moed te geven zo'n risico het hoofd te bieden.
Nagenoeg de hele stam joeg hij de dood in.
Succes vraagt een vervolg, besefte
hij, en de afloop van de eerste acties zou
bepalend zijn voor afschrikking van de rest.
Daarom richtte hij zijn aandacht op verovering
van Angelsey. (Paulinus was bij zijn
bezettingsactie teruggeroepen vanwege het
nationale Britse oproer, ik vermeldde het
eerder.) Maar zoals het gaat bij
geïmproviseerde plannen, ontbrak het aan
schepen. Inzicht en volharding van de generaal
vonden de oversteek.
Hij liet alle bagage afleggen en
stuurde vervolgens een zeer selecte groep
hulptroepen onverwachts vooruit, mannen die de
ondiepten goed kenden en van huis uit de
zwemkunst meester waren, waarmee ze tegelijk
zichzelf, hun wapens en paarden in veiligheid
konden brengen. De vijanden waren met stomheid
geslagen, zij verwachtten een vloot, schepen,
operaties op zee. Niets was bezwaarlijk of
ondoenlijk, geloofden ze, voor mensen die zó
de oorlog ingingen. Verzoek om vrede, daarom,
en overgave van het eiland.
Agricola's
reputatie werd glansrijk en groot. Al bij zijn
aankomst in de provincie, een tijd die anderen
besteden aan pronken en azen op eerbetoon, had
hij gekozen voor inspanning en gevaar. En nu
liet hij zich niet voorstaan op de gunstige
ontwikkelingen, sprak niet van 'veldtocht' of
'zege' na beheersen van overwonnenen, zelfs
een officieel overwinningsrapport liet hij
achterwege. Maar juist dit wegwuiven van roem
heeft zijn roem verruimd. Wat had een man die
over zulke grote daden zweeg wel niet in petto
voor de toekomst?
RECENSIES
Uitvoerige bespreking van de tekst op Historiek.net
doorL a u r e
n v a n Z o o n e n.
Conclusie: 'Wat blijft is een prettig
leesbare biografie die bijzonder interessant
is om exact dezelfde reden die Hunink
aangeeft: we komen iets dichter bij de man
Tacitus.'
full text:
http://historiek.net/agricola-volgens-tacitus/
"Hoewel
Het leven van Agricola een beknopt boekje is,
nog geen honderd pagina’s, is er voor de
geïnteresseerde heel veel in te vinden. Het is
een antieke beschrijving van land en volk van
Keltisch Brittannië, een levensbeschrijving
van een aanzienlijke Romein, en een heel
persoonlijk boek waarin Tacitus zijn eigen
mening en opvattingen laat doorschemeren zodat
de lezer een inkijkje krijgt in de denkwereld
van een Romeinse intellectueel. Daarbij is de
wijze waarop Vincent Hunink het boek uit het
Latijn vertaald heeft prachtig. Het bondige
proza heeft op deze manier veel zeggingskracht
en de bij tijd en wijle bijzondere zinsopbouw
van Tacitus heeft hij prachtig in het
Nederlands weten weer te geven. Een grote
aanrader!"
---
uit de bespreking
door H e r m a n S i m i s s e
n in: S t r e v
e n 84 (2017), 278-279
"(...) doel nu was, tot een betere weergave
van deze stijl te komen, met name door de
tekst puntiger te maken. Daarin is hij zeker
geslaagd"