Apuleius

APULEIUS
Zwarte magie,
demonen
& andere redevoeringen
vertaald en toegelicht door Vincent Hunink,
(Noordboek)
Gorredijk 2023

Lucius Apuleius (2e eeuw na Chr.) gold in zijn tijd als een belangrijk redenaar en filosoof. In Zwarte magie verdedigt hij zich tegen een aanklacht van toverkunst. Met een groot gevoel voor humor en voor retorica beschrijft Apuleius wat magie is en waarom hij er verre van blijft. Zijn redevoering is tegelijk een van de belangrijkste kennisbronnen over antieke magie en is nog altijd uiterst leesbaar. Dat geldt ook voor een serie bijzondere passages uit redevoeringen die Apuleius in Carthago heeft gehouden, ongeveer tussen 160 en 170 na Chr. Verder bevat dit boek een fraaie redevoering over de vraag wat demonen precies zijn. Volgens Apuleius zijn ze vooral goede helpers van de mensen.

In deze uitgave vertalingen die in de jaren '90 in verschillende boeken werden gepubliceerd samengebracht. Dat is voor het eerst in het Nederlands. De teksten werden grondig herzien (vooral 'Zwarte magie', eerder verschenen als 'Toverkunsten'). Bovendien worden de teksten gepresenteerd als een samenhangend geheel van redevoeringen. Daarom is de volgorde in dit boek anders dan de traditionele. Zo worden de Florida (eerder verschenen als 'Pronkpassages') hier gesplitst in een groep complete 'preludes' en een groep losse fragmenten.

Samen bieden deze fonkelende teksten een prachtig beeld van de Latijnse retorica in de 2e eeuw. Na Cicero blijkt die retorica nog lang niet gestorven. Integendeel, ze beleeft hier een nieuwe bloei, als entertainment op topniveau voor een groot publiek.

FRAGMENT (Zwarte magie, opening)

Het leed voor mij geen twijfel. Nee, ik wist het al meteen, waarde Claudius Maximus en u, leden van de raad. Een aanklacht tegen mij van Sicinius Aemilianus? Van die oude heer met zijn alom bekende, impulsieve gedrag? Die heeft hij dan eerder bij u ingediend dan bij zichzelf doordacht. En bij gebrek aan gegronde beschuldigingen gaat hij die vullen met louter laster. Ja, valselijk aanklagen kun je elk onschuldig mens, maar overtuigende bewijzen vind je alleen tegen iemand die werkelijk schuldig is.

In het volste vertrouwen hierop prijs ik mijzelf waarachtig gelukkig. Want ten overstaan van u als rechter krijg ik de gelegenheid en de mogelijkheid de filosofie tegen ondeskundigen te verdedigen en mezelf vrij te pleiten.

En toch… die lasterpraatjes oogden op het eerste gezicht wel serieus. En ze bemoeilijkten mijn verdediging doordat ze zo plotseling kwamen. Want, u zult het zich herinneren, ze dateren van vier of vijf dagen geleden. Bij het begin van mijn pleidooi voor mijn vrouw Pudentilla tegen de gebroeders Granius begonnen zijn advocaten mij volkomen onverwacht en op afspraak te bestoken met verdachtmakingen. Van boze toverkunsten betichtten ze me en ten slotte zelfs van moord op mijn stiefzoon Pontianus. Reële beschuldigingen waren dit niet, begreep ik, meer verwijten in de ruziesfeer. Daarom heb ik henzelf herhaaldelijk en nadrukkelijk uitgedaagd een aanklacht in te dienen.

Maar Aemilianus zag dat ook u nogal ontstemd was geraakt, en dat het van woorden inmiddels was gekomen tot daden. Zijn zelfvertrouwen verdween en hij ging op zoek naar een schuilplaats voor zijn impulsiviteit.

REACTIES

Uitvoerige bespreking door E r i c H o o g c a r s p e l in Boeddistisch Dagblad, 9 november 2023

Citaat: 'Het is een interessant boek en het leest prettig. De vertaling is vlot en Apuleius schrijft met humor en weet waar hij het over heeft. Hij is erudiet zonder al te wijdlopig te worden of te pochen. Het boek is een rijke bron van informatie over de filosofie en het leven en het gedachtengoed van het vroeg-Romeinse rijk. Je moet er echter de tijd voor willen nemen om er ten volle van te kunnen genieten. We mogen de vertaler en de uitgever dankbaar zijn voor dit nieuwe juweeltje.'