RECENSIES

recensie door M a r k   H e e r i n k  in Hermeneus 81 (2009), nr 5
(integrale tekst overgenomen met welwillende toestemming van de auteur)

Het assortiment Nederlandse vertalingen van Griekse en Latijnse literatuur is groot, en voor veel canonieke auteurs, zoals Homerus en Vergilius, zijn er zelfs verschillende alternatieven voorhanden. Deze luxueuze situatie is mede aan Vincent Hunink te danken, die de afgelopen twee decennia vele, vooral Latijnse auteurs voor het Nederlandse publiek heeft ontsloten, zoals Apuleius, Caesar, Cato, Cicero, Martialis, Petronius, Sallustius, Seneca en Tacitus, om maar een paar voorbeelden te noemen uit zijn immense, gelauwerde vertaaloeuvre, dat de grenzen van de oudheid ver overschrijdt.

Desondanks bestond er tot voor kort een hiaat in het brede aanbod: de oudste Latijnse literatuur. Iedere gymnasiast of student klassieken heeft wel iets meegekregen van auteurs als Ennius en Livius Andronicus, maar daar blijft het doorgaans bij, alleen al omdat men voor de overgeleverde fragmenten slechts terecht kon bij geleerde en moeilijk toegankelijke wetenschappelijke edities. In de mooi vormgegeven serie Bibliotheca Latina Archaica van Uitgeverij Voltaire is Vincent Hunink deze leemte aan het vullen, in hoog tempo bovendien. Na de eerste drie tweetalige edities van de vroegste Romeinse epen van Livius Andronicus en Naevius (2006), de Annalen van Ennius (2006) en de oudste tragedies van Rome (2007), heeft Hunink nu de fragmenten van de Satiren en epigrammen van de Romeinse dichter Lucilius (2de eeuw v.Chr.) bezorgd, metrisch vertaald en toegelicht op basis van de wetenschappelijke standaardeditie van Charpin (Budé).

Met name de Satiren zijn interessant omdat Lucilius traditioneel wordt gezien als de stichter van dit genre, dat typisch Romeins is, tenminste als we Quintilianus (1ste eeuw n.Chr.) mogen geloven (satura…tota nostra est), en dat Horatius en Juvenalis later beroemd zouden maken. In een heldere, vlotte inleiding toont Hunink hoe Lucilius’ Satiren zijn ontstaan en wat we van de dichter weten, en beschrijft hij de kenmerken van de persoonlijke, ironische, spottende, maatschappijkritische, alledaagse gedichten van de conservatieve, maar af en toe ook warme dichter. Zoals Hunink zelf zegt over Lucilius, “zijn taalvermogen en creatieve kracht springen uit haast ieder fragment naar voren. Deze verzen sprankelen en fonkelen van leven, van humor en robuuste gein, van dichterlijk vermogen.”

Helaas zal dit alles niet voor elke lezer onmiddellijk duidelijk worden, want Lucilius’ poëzie is nogal gefragmenteerd tot ons gekomen, in de vorm van korte citaten bij antieke grammatici en andere auteurs. Hoewel het de bewuste en begrijpelijke keuze van Hunink is een “leeseditie” te verschaffen, is dit meer dan bij bijvoorbeeld Ennius problematisch, zoals Hunink ook zelf toegeeft, omdat de satiren nu in feite losse verzen zijn die – noodgedwongen enigszins arbitrair – bijeen zijn geplaatst. Bovendien kan men zich afvragen of de originele context van de fragmenten toch niet nodig is voor een beter beeld van Lucilius, aangezien bijvoorbeeld de antieke grammatici, met hun specifieke agenda, niet per se representatief materiaal van de dichter hoeven te citeren. Dat zou helaas wel weer de aandacht afleiden van de mooie en eigentijdse vertaling, die onderstreept hoe aansprekend Lucilius ook in onze tijd kan zijn, en daar is Hunink op zijn sterkst.
 

latest changes here: 17-09-2017