WALAHFRID STRABO

VISIO WETTINI

Latin text

           visio

           Christe, nouum qui pascha mihi concedis agendum,

           Suscipe dona precum laudisque salubria nostrae

           Vota, uoluntatem potius quam dona requirens.

           Quantum posse dabis, tantum sum uelle paratus,

  5       Cum tua maiestas uelle atque ualere ministret.

           Te precor, alme deus, pueriles dissice ludos,

           Et fermenta tui placida insere dogmatis, ut sit

           Blanda mihi dulcisque patris sententia, cuius

           Iussa sequor, ne dorsa fero lacerare flagello

  10     Incipiat, carmenque animo reprobare citato.

           Non aliunde quidem primum componere carmen

           Disposui, quam sancta sequens praecepta priorum,

           Primitias deferre deo, cui cordis in ara

           Fertur adeps, sanctae cum laudis odore litatus.

  15     Iesu Christe, crucis rogo per merita alma sacratae

           Atque resurgentis per maxima festa leonis,

           Cuius adest hodie festum uenerabile cunctis,

           Vt me digneris uitiis mundare nefandis,

           Ne quod uoce probo, hoc nostro damnetur in actu.

  20     Quid loquar ulterius? mundi miserere, redemptor,

           Perque potestatis numen succurre, triformis.

           Rhenus ab Ausoniis quo ducitur Alpibus, aequor

           Miscet, in occiduis diffusus partibus, ingens.

           Illius in medio suspenditur insula fluctu,

  25     Augia nomen habens, iacet hanc Germania circa.

           Haec solet egregias monachorum gignere turmas.

           Primus in hac sanctus construxit moenia praesul

           Pirminius ternisque gregem protexerat annis.

           Huius quisque uelit sanctam cognoscere uitam,

  30     Ipsa sepulchra petat, satis ipse probabit in Hornbach.

           Postea septenis praesedit cursibus Eto;

           Tum sequitur binis laudandus Geba sacerdos.

           Bina Ermenfredus tum lustra peregerat abba,

           Sidonius ternis denisque ibi praefuit annis;

  35     Vicenos binosque receperat inde Iohannes.

           Quinque Petrus sortitur item uenerabilis annos,

           Quattuor inde tulit Waldonis lustra potestas.

           Tempore sub quorum iuuenis uelut aurea surgit

           Stella, tenebrosum citius uulganda per orbem,

  40     Coenobium quinquennis enim Insulanense petiuit.

           Nec latet urbs homines in uertice structa leuato,

           Sed neque testa subit modium. Per regna uolando

           Tanti fama uiri regales uerberat aures,

           Post rapitur non sponte foras de carcere caro,

  45     Et qui liber erat, fit libertate soluta

           Pastor ouile tuens, cuius pars magna profanis

           Actibus insistens Christi de calle uiauit.

           Prouida quippe dei talem sapientia patrem

           Constituit, qui cuncta sacris sub legibus arcens

  50     Rure tenus destructa nouat, geminamque ruinam

           Eleuat, inque dei uarium transmutat honorem,

           Interiora medens atque exteriora reformans.

           Cuius ad ingenium nullus mihi sermo redundat

           Narrandum, quoniam specialis in orbe refulsit

  55     Doctor, in incultis iaciens sacra semina sulcis,

           Largus in auxilio, uita probus, aptus amori,

           Iustus in arbitrio, arte sagax, perfectior actu:

           Quid moror ista canens, cum possim iure fateri

           Me nescire alium, qui compensetur ad istum.

  60     Cogitur interea monachorum pastor haberi,

           Discipulus dudum disponitur ipse magister;

           Carceris ipse fuit custos, quo saepe cupiuit

           Finitimum expectare diem, tum morte reuicta

           Perpetuaque frui, Christo donante, corona.

  65     Vocibus in septem, si promat uerba palatus,

           Non erit ulla tamen narrandi cuncta facultas,

           In quibus immensum perfecerit ille laborem.

           Quicquid erat Christi per ouilia iure regendum

           Fecit et assidua constanter pace salutem

  70     Christicolis statuit, regali munere fultus.

           Dirigiturque maris trans aequora uasta profundi

           Graecorum ad proceres, scopulisque illisa carina

           Fudit onus cunctumque uirum, sed praesul ab undis

           Seque suosque manum domino praebente recepit.

  75     Nulla maris post haec rabidi discrimina passus,

           Sed potius recto cursu fatisque secundis

           Argiuum responsa rato tulit ordine Francis.

           Denique longa tulit postquam fastidia, coepit

           Mente sub obscura refugus tractare recessum

  80     Ordine de tanto, ne captus amore tenendi

           Linqueret aeternum, cui semper, munus, inhaesit.

           Anno igitur decimo Hludowici Caesaris, atque

           Bis cessere nouem illius tunc ordinis anni,

           Sexaginta quoque aetatis iam tempora clausit,

  85     Morbus in exitium traxit loetale patronum.

           Ille dolor dilectus erat, carissima febris,

           Mors contempta, fugae haec occasio prima patebat.

           Venit adoptiuum redeundi in carceris antrum

           Tempus, ut alterius contemplans ora iubentis,

  90     Quod prius iniunxit, iam tunc seruaret agendo.

           Soluitur ex onere atque sibi subiecta refutat,

           Perfruiturque quiete silens feliciter exin.

           Fare, precor, quicumque uelis, quaesitor honoris,

           Quod tibi munus erit, cuius mala fama cerebrum

  95     Turbat et hanc famam dirissima poena sequetur.

           Conspicis ecce meum dulci rumore refertum

           Pro nihilo duxisse uolans et inane fauoris

           Molle decus, multumque uiris miserabile iustis.

           O ne magna dies damnans inhonoret, honores

  100    Spernite, per normamque sacri resipiscite patris.

           Versibus in paucis Heitonis gesta parumper

           Depinxi, breuitate tamen maiora potestis

           Nosse, sub inuidia si mens non uestra grauatur.

           Musa soror, maiora refer celerique uolatu

  105    Pange melos, laudisque facem generisque latebras,

           Cuius ab exortu Heitoni traditur heres.

           Est famosa tribus, quae legum docta per artes

           Promeruit primo populi sedisse senatu

           Iudicioque bonas iusto discernere leges:

  110    Illius e medio surgit generamine proles.

           Dicitur Erbaldus uerso sermone "uir audax."

           Post septem denosque petit uenerabilis annos

           Insulanense salum, sociatur fratribus illis

           Atque magisterio Heitonis traditur almi.

  115    Quo monstrante sacris non parua ex parte libellis

           Imbuitur, uariaeque uetant ne traderet artes

           Septenas curae, antiqui quas auribus indunt

           Nobilium. Namque illa refert scriptura Iohannis

           Ante retroque animalia sancta oculata fuisse.

  120    Sensus adest: sic doctus homo ex ratione biformi

           Ante superna uidet, retro terrena cauetque,

           Hac ex parte foret ne clauso lumine caecus.

           Mittitur ad quendam socio comitatus abinde,

           Cuius multa uiret sapientia dogmate, Scottum.

  125    Quem dixi socium carmen perquirit abundans,

           Nam uitam meta et uires in morte triumphat.

           Nunc incoepta sequar, post pauca parabor ad illud.

           Denique post reditum luxit perfectior actus.

           Moribus ardor inest, sermone fidelis amor stat,

  130    Fulget in ingenio uerax, probus, aptus, honestus,

           Norma boni, aequa fides, dilectio sancta sub illo

           Innumerisque bonis nituit, quae cuncta sub ista

           Non possum breuitate sequi, ne audire recuses.

           Haec Heitonis erant postquam iactata per aures,

  135    Approbat ipse suo passim moderamine uera

           Esse satis, secumque uehit per terga liquentum

           Camporum, fluctusque secant, Argosque penetrant,

           Diximus ut supra, redeuntque Augense sub antrum.

           Ergo ubi Heitonis silet argumenta potestas

  140    Per multa, alteriusque licet dum iura leuare,

           Iam precis arte patet; curritque per ora uicissim

           Erbaldo debere dari his in moenibus arcem.

           Annuit ipse deus cunctos qui mente sub una

           Hoc uoluisse dedit, pastori mandat alendas

  145    In tellure ferax quae gaudet fruges bidentes.

           Tum perfecta magis domino seruire uoluntas

           Incubat, insignemque uirum uota optima produnt.

           Mentis in occulto quantum prius esse benignus

           Vellet, in adiecta poteris bonitate probare.

  150    Dicam equidem quid in antiquis donasse figuris

           Huic agnosco deum ueteres recolendo prophetas.

           Heliae successit enim uenerabilis ille

           Heliseus uectumque leues affatur in auras:

           "Spiritus, oro, tuus mecum duplicetur," at ille:

  155    "Grandia, nate, petis, fiat tamen ipsa uoluntas."

           Maxima Heitonis nituerunt facta per orbem:

           Si quid adesse potest, tamen exsuperatur ab isto.

           Qui solita uirtute potens pariterque benignus

           Virtutum custos, uitiis saeuissimus hostis

  160    Ex aetate fuit puerili ipsam usque senectam.

           Quam pulchre et digne multumque insigniter haec res:

           Vernat uterque pater uitaque graduque beatus.

           Hic pater ante fuit, modo filius adstat, obaudit,

           Per natumque regi proprium uult corde paterno;

  165    Filius iste prius ductor patris esse iubetur,

           Et tamen intendit, qua se sententia docti

           Iam senioris agat, sequiturque per omnia pacis

           Congeries, iungitque gregem concordia praepes

           Pastorum, nullumque dolus, nullum ira lacessit,

  170    Res laudanda quidem paucisque innata magistris.

           Omnipotens uitae pacis lucisque repertor

           Ambobus uitam per saecula multa ministret.

           Spiritus alme, ueni nostraeque adiungere Musae,

           Vnius ut uitam praestanti fine capessam.

  175    Perge, Camena, uirum, quem supra, tolle, reliqui:

           Nam Wettinus erat celebri rumore magister

           Artibus instructus septem de more priorum,

           Cui fortuna dedit scolis adnectier illis,

           Quis gaudere solet nitida et lasciua iuuentus ."

  180    Sed tamen exterius, quantum discernere nostrum est,

           Moribus in castis uitam mediocriter egit

           Laudibus ex hominum multas uulgatus ad aures.

           Hic igitur postquam dominus descendit ab alto

           Carnis in hospitium sexto quater atque peracto

  185    Octingentesimo rapidis discursibus anno

           Vndecimoque pii Hludowici Caesaris, et dum

           Sexies Octimber declinat quinque diebus,

           Adfuit illa dies, quae septima in ordine constat.

           Vt sibi moris erat, quendam pro corporis haustum

  190    Prosperitate tulit, quod tunc non solus agebat,

           Adduntur socii, reliquisque salubriter actis,

           Ipse noua ingentes patitur grauitate dolores,

           Indigesta uomens, dapibusque in corporis usus

           Sumendis fastidit ali. Iam uenit ab ortu

  195    Prima dies multusque parum discesserat angor?

           Tum reficit non cepta tamen fastidia linquens,

           Nec tractauit in hoc ullum se ferre periclum

           Mortis, ad hanc uitam quoniam cibus ille animauit.

           Tertia lux oritur noctisque rotam Hesperus affert,

  200    Colligitur mixtura uirum, residetur ad escas.

           Tum frater: "Non mensa placet, non pabula prosunt,

           Cedo locum, compellor enim feritate doloris

           Strata uidere mea, haec aliam portate sub umbram."

           Tolluntur stramenta aliamque feruntur in aedem

  205    Contiguam cellae, quam cenatum ante petiuit.

           Ergo ubi membra suo componit languida lecto,

           Conclausis oculis penitus dormire nequibat,

           Spiritus ecce doli foribus processit apertis,

           Clericus in specie, frontis latuere fenestrae,

  210    Vt nec signa quidem parui uideantur ocelli.

           In manibus tormenta gerens, capitique propinquans

           Magna sub ardenti complectens gaudia corde:

           "Cras torqueris," ait, "meritumque rependitur omne."

           O mens orba hominum, quo te deducere caecum

  215    Expetis et cuius retinentur sidera septem

           In palma, hunc inimicitia auersaris amara

           Et cum luce cares, tenebris circumdaris atris!

           Ille feroxque rapaxque, minax, mendaxque sagaxque,

           Finibus insidians fundo te tinguit Auerni,

  220    At dominus si ductor erit, transmittit Olimpo.

           Ille igitur dum tanta minans promittit inermi,

           Turba cateruatim piceum comitata magistrum

           Affluxit totumque locum tetro agmine supplet.

           Armati uelut in bellum curruntque per aulam,

  225    Structuri angustum poenalis carceris antrum,

           Nulla relinquentes fugiendi dona pauorem.

           Hic locus insinuat Solimae quod dixit Iesus:

           "Ecce dies uenient et tu circumdata uallo

           Laberis usque solum, gladio mactabitur infans,

  230    Et lapis esse super lapidem hac strage uetatur."

           Vrbs animam, lapides tractatus nempe figurant,

           Vallus in angorem positus dinoscitur esse.

           Destructor nam daemon erit, destructio finis.

           Euenit hoc illi, qui notum spernit Iesum.

  235    His actis timor ora premit, pauor occupat artus:

           Spes iam nulla fuit nigram uitare cateruam.

           Sed diuina cito aduenit clementia cursu,

           Viderat in cella monachos sedisse nitentes,

           Forma quibus radians habitusque ignotus in aruis

  240    Vnus ait, media quem fors in sede locauit:

           "Res iniusta patet, fugite his e sedibus hostes,

           Hic homo sumet adhuc huius compendia uitae."

           His dictis, uelut in uallem cum lympha minatur,

           Fertur ab aspectu subitis discessibus agmen,

  245    Cessit et anxietas, tandemque decorus in aulam

           Angelus ingreditur fulgens in ueste rubenti,

           Gressibus assistens sermone acclamat amico:

           "Te, dilecta anima, hoc momento uisere ueni."

           Talia dicenti recubans sermone Latino

  250    Subdidit: "Omnipotens nostris si ignoscere culpis

           Dignatur, pietatis opus perfectius auget,

           Sin alias, pugno concludimur illius omnes.

           Impendat quodcumque placet, sequimurque libenter.

           Nam prima sancti patriarchae fronte statuti,

  255    Inde prophetarum collectio sancta priorum,

           Sanctus apostolici demum globus ordinis omnis:

           Hi genus humanum multo uexere labore,

           Nunc etiam maiora petit solamina praesens

           Tempus, ab hac fragili quoniam plus carne grauamur"

  260    Colloquio in medio rumpuntur uisa duorum

           Nondum uerborum, sed uisus finis habetur.

           Euigilat, si quisque sibi, quaesiuit, adesset:

           Vidit adesse duos, cunctis qui ad strata reuersis

           Forte domum intrabant, quorum tunc unus in ipso

  265    Coenobio praepostus erat, meus ipse magister,

           Praecipua bonitate uigens et moribus omnes

           Praecellens; latitare uolens, sed notus ubique.

           Repperit hunc aliumque domo consistere fratrem,

           Accitisque cauas uisum iaculauit in aures,

  270    Quicquid in angusto cognouit temporis artu.

           Palluit ac timuit carnisque dolore remoto,

           Surgit ab excubitu pronus tellure recumbens,

           In patulaeque crucis distendens membra figuram,

           "Iam tota uirtute, uiri, prece posco frequenti,"

  275    Inquit, "adorantes ueniam deposcite nobis,

           Intentas formate preces, clementia magna est."

           Conspiciunt igitur tanto terrore gementem,

           Cantibus insistunt palmasque ad sidera tendunt.

           Cantantur septem lacrimantum carmina, necnon

  280    Plurima psalmorum modulamina firmiter addunt,

           Quae tanta anxietas sibi continuare requirit.

           Tunc surrexit humo, lectoque resedit anhelus,

           Exposcitque legi sibi uerba nouissima sancti

           Gregorii in scripto, quod noscitur illius esse

  285    Dialogus, quo multa bonis documenta ministris

           Construxit mortisque situs per multa serebat.

           Grandis in hoc libro perlecta est lectio fratri,

           Tunc ait: "Oro, patres, componite corpora terrae,

           Atque quiete grauem placida releuate laborem,

  290    Et mihi quod restat spatium concedite noctis,

           Corpus ut inualidum somno pascatur inani."

           Postquam lassa suo prosternunt membra papiro,

           Ipseque tam diros animae carnisque labores

           Dum recreare cupit, caelorum e culmine missus

  295    Angelus albato uestitu uenit amictus,

           Assistens capiti, qui uisum in ueste priorem

           Purpurea ostendit, iuxta uestigia stando

           Blandaque dictorum praemittit uerba suorum,

           Laudat et hoc studium, quod confugisset ad almum

  300    In precibus dominum, quod lectio sancta placebat,

           Tempore quo grauiter terrens angustia pressit.

           "Hoc seruabis," ait, "nec praetermiseris exhinc.

           Inter multa quoque est psalmus perfectior unus,

           Cui uirtus moralis inest, post carmina constans

  305    Septena atque decem centumque, hunc saepe reflectes.

           Lectio quo legitur psalmique canuntur aperta

           Veracique fide iocundum munus habetur,

           Talis et ad dominum utiliter deuotio fumat

           Atque serenatum hoc placat certamine Christum."

  310    His igitur dictis assumens angelus idem

           Infirmum, duxitque uia praecessor amoena.

           Dum uadunt, montana uident, quae sidera tangunt

           Marmoris in specie pulchro commixta colore,

           Quaeque in circuitu praecingens igneus amnis

  315    Ambit, inexhaustos tribuens intrantibus ignes.

           In quo multa nimis monstrata est turba reorum,

           Inque locis aliis diuersas facta sequentes

           Agnouit poenas, multosque recumbere dudum,

           Quos habuit notos; ibi maior et alter in undis

  320    Ordo sacerdotum praefixo stipite uinctus,

           Terga dedit uinclis, quae curis carne superbis.

           Contra quemque stetit mulier pro crimine stupri:

           Fomes adulterii, est consors poenalis Auerni.

           Tertia cum radios semper produxerit aura,

  325    Dicuntur caedi genitalibus artubus ambo,

           E quibus ille aliquos sese cognosse ferebat.

           "Magna sacerdotum numero pars," angelus inquit,

           "Lucra petunt terrena quibusque inhianter adhaerent,

           Atque palatinis pereuntia praemia quaerunt

  330    Obsequiis, ornantque magis se ueste polita,

           Quam radiis uitae, pomposis fercula mensis

           Glorificare parant, animarum lucra relinquunt,

           Delitiis ducti per scorta ruendo uolutant.

           Hac ratione alios neque se defendere possunt,

  335    Peste fameque inopem possent solarier orbem,

           Si tota uirtute deo sua lucra referrent.

           Hanc summam mercedis habent, qui talibus instant

           Rebus, ut aeternam capiant in finibus iram.

           O patres, si pauca addam, ne spernite, quaeso.

  340    Quid facit antistes? in ouile lupus ruit ullo

           Non claudente fores, iacet ebrietate sepultus

           Pastor. Adulterium in domini committere sponsam

           Qualiter audebis, thalamum usque inducere debes

           Regis, et ipse thorum prior inuasisse nec horres?

  345    Miror auaritiam sacratum pectus habere.

           Cui seruas? resipisce, precor, non nascitur heres.

           Quid cumulas? non quippe tuo sub iure tulisti,

           Sed sunt dona dei quae dispensare iuberis.

           Nemo bono obsistit, si rectum uelle tenebis.

  350    Quid rapis et uendis Solimorum more columbas?

           Valde caue, expulsum dominus ne torqueat acris

           Verberibus pompasque truci condemnet Auerno.

           Cur tibi magnus eris, numerum si forte bidentum

           Te recolis debere deo signare potenti?

  355    Crebra sub occultum claudis suspiria pectus,

           Si non damna uoles, uercundia ducat ab igne.

           Cumque uidebis oues dextra, tu parte sinistra

           Esse tuas, nuper ductor, nec terga sequeris,

           Pro cunctisque lues patiens incendia poenas,

  360    Nolo, tibi ille canat, praesul sacrate, propheta:

           "Plebis erit similis stultae peccando sacerdos."

           Laus gregis esse stude et caelestia regna mereris.

           Vidit et horrendum ligni lapidisque opus illic

           Materia exstructum, castelli more locatum

  365    Ordine confuso, fumo atque uapore repletum.

           Territus his frater quaerens quis mansor inesset,

           Audiit inclusam monachum pro sorte cateruam,

           Purgandi uariis patriisque locisque manentum.

           Hos inter speciale tenet discrimen et unus

  370    Frater, in inlicitum cecidit qui crimen habendi,

           Secretas cumulans iniusto pondere gazas.

           Roboream ille habuit, quem plumbea possidet arca,

           Iudicii usque diem dubio sub fine uomendum.

           Hac se fraude duo primo armauere iugales

  375    Saffira et Annanias, communis uasa pericli.

           De quo fratre prius cuidam, dum peste laborat,

           Annos ante decem similis sententia uisa est.

           Dum raperetur in excessu, iamque illa uetustas

           Delituit, donec memores reuocentur ab isto.

  380    Ille etiam, cui nunc patuit, non audiit ante.

           Indicat iste locus uitium, quod saepe notatur,

           Saepius hoc monachis magis ac magis esse cauendum

           Succidique iuuat, quod tantum pondus adauget.

           O monache, esse cupis quod te iam uelle negasti,

  385    Diues opum, cui nulla patrum hoc       documenta dederunt,

           Sed paupertatem, cuius pars Christus habetur.

           Si uendis Christum, maneat quae, cerne, gehenna.

           Liquisti commune bonum, furtumque peculi

           Eligis: haud capies communi sorte coronam.

  390    Tu tamen, omnipotens, proprios rege, ductor, alumnos.

           His uisis celsum caelo montemque propinquum

           Aspiciunt, tum ductor ait: "Hac arce tenetur

           Abbas, ante decem corpus qui liquerat annos.

           Ventorum incursus tempestatumque furores,

  395    Vim pluuiae multumque ferens discrimen, ibidem

           Abluit, incauto quicquid neglexerat actu,

           Laetus ut aeterni ducatur regis in aulam,

           Deliciasque sacrae sanctorum sedis in aeuum

           Obtineat, poenaque carens ubi uita sequatur.

  400    Angelus haec addit, quidam quod praesul eundem

           Deberet precibus factisque iuuare benignis.

           Ante dies multos ceu demandauerat ipsi

           Legato ostensus, quem tunc per somnia ferre

           Hortatur sibi dicta patri, sed episcopus ille

  405    Esse ratus soliti mendacia inania somni

           Ludendo excepit, dispecto fratris amore,

           Mente piger, nec corde sagax, succurrere tardus.

           Vi tormentorum iam nunc succumbit amare

           Sortiturque suas proprio pro crimine poenas.

  410    Ad quem frater: "Vbi, quem dicis, clauditur"? inquit;

           Dixerat: "Ex alia montis male parte tenetur."

           At nos quae paucis dedimus iam somnia uerbis,

           Monstramus per uerba uiri, qui haec ipse uidebat.

           Orsus ait: "Dormire casa squalente uidebam,

  415    Disposito sedisse loco, quem diximus ante,

           Abbatem surasque et crura cruore fluentes,

           Labitur in uocem: "Fili, fer dicta patrono.

           Respicis hanc aedem, bini coluisse iubemur

           Informem socii, duo namque lauare suescunt

  420    His comites sese nantes in gurgite thermis.

           Resperguntque domum hanc loetalis pestis odore,

           Vt miseri citius pellantur ab aede coloni.

           Ad loca sanctorum, pete, mittat ut ille uirorum,

           Deposcens quod gratis agunt solatia ferre,

  425    Reprimere ut possit, paries ubi nullus habetur,

           Inmensum foetoris onus releuetque dolores.

           Haec, mi nate, precor, non obliuisceris haec tu."

           Post haec antistes dum cuncta ex ore ferentis

           Audiit, "Haec," inquit, "fantasmata credo fuisse,

  430    Idcircoque fidem uerbis non commodo fictis."

           Credere quae renuit haec angelus iste resignat,

           Quippe quod ammonitus functis incredulus extans

           Auxilium conferre precis tardaret egenti,

           Atque ideo propriis fruitur sine munere poenis.

  435    Denique quod paucis uisum percurrimus odis,

           Ante nec audiuit qui nunc renouata reuexit,

           Et uelut ad superos imo deuexit abysso.

           Annuit iste locus multum pia uota mereri,

           Fidere sed noli, post uitae tempora solui

  440    Alterius per uerba, focos quos colligis ipse

           Actibus ex prauis, licet intercessio purget

           Crimina multorum, tamen hac securus haberi

           Nemo potest, quia quo nescit sua pondere facta

           Pensentur, quapropter ego esse mihi utile dico,

  445    Quod gessi purgare prius, sua quemque sequentur.

           Contemplatur item quendam lustrata per arua,

           Ausoniae quondam qui regna tenebat et altae

           Romanae gentis, fixo consistere gressu,

           Oppositumque animal lacerare uirilia stantis

  450    Laetaque per reliquum corpus lue membra carebant.

           Viderat haec, magnoque stupens terrore profatur:

           "Sortibus hic hominum, dum uitam in corpore gessit,

           Iustitiae nutritor erat saecloque moderno

           Maxima pro domino fecit documenta uigere

  455    Protexitque pio sacram tutamine plebem.

           Et uelut in mundo sumpsit speciale cacumen,

           Recta uolens dulcique uolans per regna fauore.

           Ast hic quam saeua sub conditione tenetur,

           Tam tristique notam sustentat peste seueram,

  460    Oro, refer." Tum ductor: "In his cruciatibus," inquit

           "Restat ob hoc, quoniam bona facta libidine turpi

           Fedauit, ratus inlecebras sub mole bonorum

           Absumi et uitam uoluit finire suetis

           Sordibus: ipse tamen uitam captabit opimam,

  465    Dispositum a domino gaudens inuadet honorem."

           Ammonet hic hominem, qui dignis moribus horas

           Has seruare cupit, ne quodam crimine cuncta

           Perdat, et omne probum fundat uastante ruina.

           Talis aquas haurit pertuso uase receptans,

  470    Quodque diu inmisit sorbente foramine linquit.

           Est labor iste grauis, malus atque miserrimus, ex quo

           Semper habet damnum, numquam mercedis honorem.

           Omnibus in rebus uitam moderetur in aruis,

           Qui cupit in caelis regnum retinere perenne.

  475    Illic magnificis conspexit munera pompis

           Daemonis in manibus iam praesentanda parari,

           Pallia, et in uasis auri argentique metallum,

           Et lini obsequitur candentia fila caballus

           Plurimus, hunc ornat species fulgentis habenae.

  480    Tum rogat haec cuius hominum de parte uenirent,

           Quidque figurarent. Tali sermone rependit

           Angelus: "Haec comitum sunt per diuersa manentum

           Regna soli, iniuste legalia iura regentum,

           Quatenus huc ducti inspiciant, quod cuncta rapinis

  485    Collegere, auidoque minores ore uorabant."

           Nomina quorundam manifeste protulit, ex his

           Dixit, et haec numquam finiri dona, priusquam

           Quisque sinum in proprium praeuentus morte receptet,

           Quicquid ad hospicium aeternae transmiserat aulae.

  490    Quam uero horrendo comitum sermone profanam

           Intulerit uitam, nullus narrare redundat,

           Non scelerum ultores, Satanae sed habentur amici.

           Illorum quidam multis stringendo periclis

           Afficiunt homines, iustos damnare, reosque

  495    Iustificare uiros, contempta lege, solentes,

           Furibus adnexi, uitiumque per omne sodales

           Muneribus capti, qui pro mercede futura

           Nil faciunt, sed cum quaedam sub lege coercent

           Debita iustitiae, furiunt pietate carentes.

  500    Ardor auaritiae nescit concedere quicquam,

           Sed totum extorquet, totumque ad Tartara mittit,

           Accumulans iram, cum uenerit hora furoris.

           Iustitiam numquam uitam quaerendo beatam

           Impendunt, et quam gratis praebere iubentur,

  505    Venalem portant, animam pro pignore dantes.

           Iudicio quosdam iam nunc succumbere dixit,

           Dixerat ut dominus de non credentibus olim:

           "Iudicium sumpsit, quicumque incredulus extat."

           Iam satis est dictum, felix qui corde reseruat,

  510    Ne sit amor nummi maior, quam mansio caeli.

           Grandis abundantes subito comprendet egestas.

           O comites, cuius comites perpendite sitis.

           Christus ait: "Quicumque polum conscendere quaerit,

           Debet in angusto gressum configere calle."

  515    Seruus item mortis uestigia late sequendo

           Vergit in aeternum miseris ploratibus ignem.

           Omnia mutantur, nunc tristes laeta tenebunt;

           Quos gaudere libet, tristes trudentur in umbras.

           Quod placet ingredere: est melius tunc laeta tenere.

  520    Vidit et innumeras diuersa sorte phalanges

           De monachis, gradibusque aliis, populique senatu,

           De uariisque locis longe patriisque remotis,

           Hos gaudere hilares, illos frendere gementes:

           Hos paradysus habet, discindit Tartarus illos.

  525    His uisis multisque aliis, quae scribere longum est,

           Quaeque stilus currens stricta breuitate reliquit,

           Ducitur ad quaedam praepulchrae moenia sedis,

           Quae naturali consistere mole ferebat.

           Hoc opus inmenso nituit splendore coruscans,

  530    Arcubus effulgens uariisque ornatibus aureis,

           Argentique gerens multum structura metallum

           Praebuit arte oculis anaglifa pascere mentem

           Moenia, quae tantum latam longamque tenebant

           Mensuram, pulchrumque statum, mirabile factum,

  535    Altaque per uolucres pandebant culmina uentos,

           Quantum nulla potest intentio mentis in usum

           Claudere tractandi nec quis sermone fateri,

           Aut operi tanto ueracem aptare staturam

           Aut decus excellens ueris disponere uerbis.

  540    Haec cernunt fratrique sacer tunc angelus illi

           "Cras migrabis," ait, "uitae confinia linquens

           Terrenae, tamen interea certabimus ambo

           Pro pietate preces sanctis prosternere Christi,

           Vt uel parua tuis fiat concessio factis."

  545    Inde beatorum parili uenere uolatu

           Sedes usque sacerdotum, quis fulgidus ordo

           Captat onus meriti iugique potitur honore.

           Angelus "Hos" inquit, "secum dominator opimis

           Ditauit meritis, ideo enarrare coronam

  550    Nemo potest, qua quisque nitet, cui Christus obumbrat,

           Et quibus officia ornatas praebetis ad aras.

           Hos rogitemus apud dominum intercedere pro te.

           Tunc pedibus uenerandorum subnixus uterque

           Vnius illecebras precibus releuare precatur.

  555    Nec mora, sanctorum pariter consortia surgunt

           Aggressique thronum Christum petiere iacentes,

           Vt potius laxare uelit, quam digna referre.

           Tum reboat de sancta uox testudine dicens:

           "Debuit exemplis multos incendere fratres,

  560    Sed torpore madens desiuit ferre laborem."

           Hinc responsa silent uocemque emittere cessant

           Angelus haec inter fraterque in parte steterunt

           Eminus et sancti sedes cum pace reuisunt.

           Ipse Dionisium, Hilarium sanctosque ferebat

  565    Martinum Anianumque suas cognosse fenestras.

           Qualiter agnouit, quos numquam corpore uidit?

           Sed sperare datur, quod uel sermone beati

           Haec ducis audiret, uel quae sibi gratia cuncta

           Monstrarat, quosdam faceret cognosse silenter.

  570    Tunc hortante iterum gressum ductore retorquent

           Ad sedesque uiam nitidas pressere resumptam,

           Gloria martyribus quo pollet opima beatis.

           Credere non poteris speciem numerumque quot essent.

           "Hos" ait, "inuictus tulit haec in regna triumphus,

  575    Hos etenim terris caelesti laude tenetis.

           Hos precibus commissa suis tua soluere sanctis

           Poscamus." Statimque sacra ad uestigia sese

           Proiciunt, citiusque sacer consessus ab inde

           Surgit et ante dei auratam prosternitur aulam

  580    Dimitti peccata rogans. Vox sede recurrit:

           "Si quos praua docens peccati felle fefellit

           Deque uia in praeceps inlex commisit abire,

           Hos iterum reuocat, soluentur debita gratis."

           Inquiruntque modum, quo crimina soluere possit,

  585    Qualiter ex aliis prauae miserabile uirus

           Doctrinae eximeret. Tum uox processit ad illos:

           "Conuocet hos omnes, quorum per inania mentes

           Dogmata peruertit, nocuit uel in actibus umquam,

           Aut quibus exemplum dicti uel praebuit actus,

  590    Quo uitam moresque suos corrumpere possent.

           Et se sternat humo dicatque per omnia sese

           Esse reum, gessisse male et docuisse patenter.

           Sic ueniam exposcat statimque adstantibus addat:

           "Vos precor, o nati, domini per numina summi,

  595    Per sanctosque uiros," addens, "animasque beatas

           Caelicolasque omnes, repetat ne crimina quisquam

           Haec uestrum tradatque alii faciensue docensue."

           En patet, alterius quantum qui polluit actus,

           Desipiat, uel in exemplo seu dogmate prauo.

  600    Qui malus est multos secum inuitare suescit,

           Et tamen e cunctis scelerum commertia sumet.

           Infelix sua ferre nequit maiora requirens.

           Interea a longe bini de parte steterunt:

           Ecce Sebastianum magno splendore micantem

  605    Atque Valentinum specie cognouit aperta.

           Inde etiam auersi sancto ducente cateruas

           Virgineas adeunt, ubi splendor luce corusca

           Summus adornauit nitidis consessibus ipsas.

           "Sunt," ait, "hae sanctae, quarum sub honore tonantis

  610    Nomina diuinis colitis famulatibus, ipsas

           Pro longa ad dominum uita praemittere praestat."

           Sic ait, et pedibus sese prosternere certant.

           Protinus assurgunt citiusque ad limina pergunt

           Celsa throni longam fratri deposcere uitam.

  615    Sed prius orantes quam se prosternere possent,

           Obuia maiestas Christique inmensa potestas

           Eleuat inclines miro splendore nitescens,

           Qualis ab humanis cerni agnoscique figuris

           Numquam posse datur, certant ut bella fidei.

  620    Mitis ad adstantes Christus dat uerba puellas:

           "Iusta docens si recta gerat, dignumque ministret

           Omnibus exemplum reuocans ad moenia uitae,

           Quos aduersa docens aeterno prodidit igni,

           Tunc uester praestabit honor, quod cuncta remittam."

  625    O meritum sublime tuum, sanctissima mater,

           Virginitas, quae casta poli terraeque supremum

           Imperium retines, domino quae proxima Christo

           Aeternam super astra domum inuiolata locasti.

           Sola quidem celebs tantum cognomen habebit,

  630    Et corrupta tamen si se post crimina saltim

           Conuertens anima ad dominum summissa recurrit,

           Praemia certa manent, sed nomine in aeua carebit.

           His igitur gestis facili discedere gressu

           Incipiunt, itinerque suum sacer angelus istis

  635    Prosequitur dictis: "Quantis humana uolutet

           Progenies uitiis, o quis narrare ualebit?

           Nam licet a domino numerosa peste laborans

           Abscedat genus humanum factore relicto

           Atque iugo Satanae sua colla grauare suescat,

  640    Nulla tamen tanto peccata furore creator

           Vindicat offensus, quam quae contraria constant

           Naturae, quod quisque nefas uitare laboret.

           Quapropter cunctos nimium certare necesse est.

           Ne subeat mater scelerum Sodomita libido,

  645    Et templum domini mutetur in horrida nigri

           Serpentis delubra, quibus se degere gaudet.

           Sordida non tantum hic morbus contagia praebens

           Inficit alternas, maribus dum turpiter instat,

           Commaculatque animas ardente cupidine stupri,

  650    Verum multiplici thalamum uiolare iugalem

           Adsolet inluuie, rabiem dum quique sequentes

           Luxuriae instinctu uiolenti daemonis acti

           Naturae concessa suis stimulante relinquunt

           Coniugibus luxu, licitumque in stupra calorem

  655    Vertentes Satanae incedunt hostile lupanar.

           Vnde tibi iubeo auctoris de nomine nostri

           Ista palam referens, ut clara uoce reuoluas,

           Nec celare uelis, quantum discrimen adhaeret

           Esse subinductas mulieres pluribus aptas.

  660    Tempore nam quanto tam foedis sordibus instant

           Non capiunt aditus caeli uitamque beatam."

           O quicumque malis cupimus nos subdere tantis,

           Incidat in mentem tormenti poena futuri.

           Dulcis enim est animo carnique insana uoluptas,

  665    Durior heu miseri grauibus plangoribus ignis

           Tunc ueniet, cum finis erit, qui quemque sequetur.

           Quaeso, probare uelis digitum si ferre per ignem

           Hunc facilem possis, certe sufferre recusas.

           Qualiter aeternum tota cum mole calorem

  670    Corporis incedis, quo uermis et ignis in aeuum

           Consistunt uitiisque uicem dant omnibus atram.

           Tunc Wettinus ait: "Domine, haec proferre pauesco,

           Vilis enim persona mihi est, nec congruit isti

           Indicio, quod ad humanas transmittitur aures."

  675    Angelus e contra, magnam promotus in iram,

           Incusat: "Quod summa dei sententia iussit

           Non audes proferre pigro torpore retentus?"

           Tum satis ammonuit proprios componere mores,

           Atque suam radiis uitam inlustrare beatis,

  680    Adiungens: "Ego sum, qui te seruare iubebar,

           Angelus et custos rerum persisto tuarum.

           Quem scriptura uetus Samsonem uulgat in orbem.

           Huius in auxilio semper mansisse solebam

           Et miranda, fauente deo, compleuimus ambo.

  685    Quem mandante deo primo comitabar ab ortu,

           Donec per Dalilam in domini procurreret iram,

           Venderet et scorto auctoris sacra munera Christi,

           Quo scelere infectus dominumque deumque reliquit:

           Tunc ego discessi uitiis offensus ab illo.

  690    Ergo puer bene castus eras, mihi quippe placebas,

           Sed postquam propriis coepisti uiuere uotis,

           Displicuit tua uita mihi, nam prauus abisti.

           Nunc iterum placido temet complector amore

           Merentem lacrimis et toto corde reuersum."

  695    Caelicolas hominum custodes esse sacrata

           Scripta ferunt, dominusque docens ostendit Iesus,

           Ante patris faciem stantes seruare fideles,

           Atque liber pastoris opem demonstrat eandem.

           "Coenobiis etiam monachorum ualde  monendum est,"

  700    Angelus adiunxit, "uitii ut radicibus omnis

           Abscisis uireant uirtutum germina pulchre.

           Maior enim numerus mundanis rebus adhaeret,

           Quam qui se stimulante deo mollitisque supernis

           Haec ad castra ferant uitamque fideliter ornent.

  705    Nescit enim carnalis homo, quod spiritus almi est.

           Viribus idcirco totis certare necesse est,

           Carnalis ne turba premat sacra dogmata uitae,

           Pondere neu scelerum frigescat pignus amoris

           Aeterni, qui plura tenet spe pectora sancta.

  710    Vulnus auaritiae medicamina sancta repellant,

           Qua dominante humilis fit nemo in nomine Christi.

           Vnde polum penetrare potest, cui cura subintrat,

           Ingluuiem uitare cibi potusque, monemus.

           Sufficiens et parua quidem sit pensio uictus.

  715    Optimus usus aquae, dedit hanc natura bibendam.

           Tegminis ornatus mutetur ut algida tantum

           Frigora depellat, nudosque ut contegat artus.

           Mens humilis uigeat, studiis non perdita fictis,

           Deserat et totam peruersa superbia mentem.

  720    Nam quidam flexa placidi ceruice uidentur,

           Erecto sed corde tument, falsique probantur.

           Pulcher apostolicae uitae peruertitur ordo,

           Cum uitiis uariis uirtutum iura premuntur,

           Et dum sub specie pietatis culpa subintrans

  725    Assidue crescens proprio retinetur in usu,

           Iam uelut ex lege ad iustos describitur actus.

           Idcirco occiduis homines in partibus huius

           Ordinis instruimus, quos Gallica rura tenere

           Nouimus et cunctos, quos haec Germania gignit,

  730    Pauperiem ut ueram deuota mente sequantur,

           Ianua ne caeli contra claudatur eosdem,

           Indeque depulsi pereant sub faucibus ignis,

           Qualiter omnipotens hominum sator atque creator

           Per me terribili cunctis sermone remandat."

  735    Haec satis esse uidens illis nihil addere possum,

           Qui uitae meritis debent praecellere cunctos,

           Qui mundum fixisse sibi, mundoque refixi

           Famantur, quod quippe deo promisimus omnes.

           Scimus enim documenta patrum finesque uiasque,

  740    Cottidie crepitant librorum uerba per aures.

           Inpugnat mundus: felix qui fugerit illum

           Et post terga oculum qui mittere uitat in aeuum.

           Quantaque femineis nascantur damna cateruis,

           Quae seruire deo monachorum more suescunt,

  745    Angelus exponens: "Quam plurima daemonis,"  inquit,

           "Lucra uirent, lucrumque dei tepor occupat ingens,

           Ordine confuso mulier dum mortua uiuis

           Praefertur, quia delitiis uiduata marito

           Sufficiens, functa est, prohibent quam uiuere gazae

  750    Subiectae et uiuae mortis confinia sumunt,

           Dum factis peruersa suis exempla sequuntur.

           Sic perduntur opes, quas congessere fideles

           Ad conseruandum ius uirginitatis honestae.

           Accipit has sitiens labentia gaudia mundi

  755    Inque uoluptatem fert sobria dona nefandam.

           Viuit enim uirgo, mortem scelerosa subibit.

           Denique iam uiduae capiunt dum iura regendi.

           Subuertunt prauo iustam molimine uitam.

           Sordibus e solitis paucae se demere possunt,

  760    Sed neque concubitu quaedam cessare probantur:

           Sic seducta cohors sequitur per cuncta magistram."

           O princeps, qui tale malum iunxisse uideris.

           Da castis castas, aliud uiduata receptet.

           Non equidem prodest multorum perdere mores.

  765    Creditur, en, mulier melior quam masculus esse,

           Accipit illa gradum, raro est lex ista uirorum,

           Vt nupto citius dentur loca sancta regenda.

           Confusum natura modum discernere poscit.

           Frater item quaerit, ubi dogmatis illa moderno

  770    Staret apostolici perfecta in tempore norma.

           "Partibus ex aliis salsi maris," inquit, "habetur

           Ille rigor ueterumque uiget constantia patrum,

           Qui paupertatem uariis sine rebus adepti

           Terreni nihil inquirunt, quod uota retardet,

  775    Sicque penetrantes caelorum regna capessunt.

           Felices patriae, quarum de cespite surgunt

           Optima gemmarum caelo ornamenta nitentum,

           Auxilium patriae, meriti decus, orbis honestas."

           His dictis iterum uerbum sacer angelus infert

  780    Crimine de ueteri, Sodomae quod rura necauit.

           Caetera namque semel uitia execranda monebat,

           Hunc autem morbum, mores animasque nocentem,

           Daemonis instinctu naturam perdere promptum,

           Quinquies ammonuit aut amplius esse cauendum.

  785    Tum frater rogitat, numerus cur tantus obiret

           Pestis in exitio plebis populique fidelis.

           "Haec," ait, "ex factis homines commertia prauis

           Accipiunt, damnatque reos sententia grassans.

           Significatque diem mundo properare futurum,

  790    Terminus ut tandem ponatur in ordine saecli."

           Ecce, dies ueniet, nostrum sit quisque paratus,

           Ecce, uenit dominus, nostros ut congreget actus,

           Iam uigilare decet, ueniens ut quemque coronet.

           Praecipue ammonuit diuinis laudibus omnes

  795    Conatu seruire bono studioque sagaci,

           Praecipiens, ut nemo graui torpore subactus

           Neglegat assiduas domino persoluere laudes,

           Ecclesiaeque decus celebretur ut ordine sancto,

           Sollicitus propriam quaerit quicumque salutem,

  800    Haec agat et sese poterit subducere flammis:

           Non eget his dominus, sed nos ut agamus, egemus.

           Quin etiam quondam comitem sacer ille Geroldum

           Angelus asseruit, requiem captasse beatam,

           Martyribusque parem, quo gloria summa beatis

  805    Ciuibus aeternae reddit dulcedinis haustum.

           Et "Quoniam zelum domini conceperat," inquit,

           "Gentibus infidis Christi defendere plebem

           Congrediens huius sumpsit dispendia uitae,

           Aeternis ideo meruit fulgere tropheis

  810    Munera perpetuae capiens ingentia uitae."

           Hic uir in hac patria summa bonitate nitebat,

           Moribus egregius, uerax, mansuetus, honestus:

           Cui regina soror Hludowici cara genetrix

           Hildigardis erat, parili bonitate uenusta,

  815    Viribus ille potens sanctoque potentior actu.

           Defuerat soboles, pariterque et defuit heres,

           His igitur uerbis sese compescere coepit:

           "Denegat heredem dominus, manet ipse superstes,

           Quod dedit accipiet, Mariae commendo beatae."

  820    Sic uotum factis sequitur, magis omnibus isti

           Profuit ille loco, cuius nitet Augia donis.

           Bella mouet Karolus duros tum Caesar in Hunos,

           Hoc cecidit bello, populo certante, Geroldus.

           Tunc dominum famuli lacrimis sumpsere refecti

  825    Hucque reportatum tam longa per auia corpus

           Insulanensis humus contexit in aede Mariae.

           Haec et plura uidens, numerum quae pene recusant,

           Quae festina manus currens intacta reliquit,

           Experrectus item, iam caeca silentia noctis

  830    Nuntius excussit lucis resonando per aedes.

           Fratribus accitis, quos pernoctasse uidebat

           Excubiis secum, trepidans multoque timore

           Permotus, cecinit narrans ex ordine uisum.

           Secretumque latens auidas effudit in aures,

  835    Poscit et ut ueniens sermones protinus ipsos

           Abbas excipere et scripto mandare iuberet.

           Talibus adstantes compescunt uerba loquentis:

           "Nunc solito fratres meditantur in ordine noctis,

           Incumbuntque preci, nunc claustra silere necesse est,

  840    Non audemus enim nos haec turbare uel illum."

           "Vos," ait, "interea molli depingite cera.

           Vt fulgente die citius manifesta patescant,

           Ne lingua torpente palam depromere uisa

           Non possim, quae tam grandi sub mole minarum

  845    Sunt iniuncta mihi manifesta uoce canenda,

           Et cunctis liquido citius dicenda boatu,

           Vt timeam, si forte tacens dimisero quicquam,

           Me ueniam nec habere, graui stringente reatu.

           Vltima uirgineae turbae intercessio memet

  850    Liquit in ancipiti positum, nam nescio qualem

           Implorasse deo uitam praestante putemus,

           Vtrum perpetuam uel temporis huius amaram.

           Si mihi defuerint praesentis commoda uitae,

           Ecce procul dubio mortem cras corpus habebit,

  855    Dux meus haec dixit, cuius mihi sponsio certa est."

           His igitur uerbis fratres hortatus eosdem

           Expediens iterum iam dicta retexere coepit,

           Illi continuo tabulae impressere liquenti.

           Laudibus interea domini iam rite peractis,

  860    Abbas adueniens aliis comitantibus intrat,

           Nam solitus compellit amor refouere iacentem.

           Assistunt propius, secretum infirmus adoptat,

           Discedunt reliqui, remanent ibi quinque sedentes.

           Primus erat Heito, Erlbaldus fuit inde secundus,

  865    De quibus in primis modicas conteximus odas.

           Tertius ipse iacens sapienti corde magister;

           Quartus erat senior, multis prouectus in annis,

           Theganmar, domini famulus, cui longa senectus

           Contulit aeterno uenerandos munere canos:

  870    Grandis honor capitis, maior sapientia mentis,

           Confessor fratrum, gnarus conferre medelam,

           Moribus antiquos sequitur sine crimine patres.

           Quintus adest Tatto, cui gratia magna benigno

           Contulit eximios uitae perducere mores;

  875    Nempe palatinas puer est translatus ad aulas,

           Sed Christi feruore calens mercede sodales

           Seruitii gaudere suos dimisit et istud

           Coenobium ingrediens monachum se lege ligauit,

           Hoc recolens, quod prima inibi documenta recepit.

  880    Est hodieque probus, felix, spectabilis, aptus,

           Gaudeo, quod tali mereor parere magistro,

           Cuius ob auxilium praesens me continet aetas.

           His etenim quinis uisa atque audita patenter,

           In uerbis scriptoque simul quod nocte notauit

  885    Veloci currente manu, narrando resignat,

           Et surgens prostratus humi commissa remitti

           Poscit et orantes dominum placare tonantem,

           Commendans arcana dei, si morte fuisset

           Raptus, ut in lucem uerbo scriptoque tulissent,

  890    Sin alias prodenda sibi dimittere poscens.

           Nam cupiit patulis totum famare per orbem

           Faucibus et cunctas hominum uulgare per aures.

           Denique uita manens si corpore staret in isto,

           Vlterius uoluit strictam perducere uitam,

  895    Vt potaret aquam, mergentia pocula numquam,

           Pluribus adiectis, quae nunc exponere longum est.

           Inspiciunt uultus, nec pallida forma uidetur,

           Non macies foedat, nec membra dolore rigescunt;

           Attrectant uenas, uiuo quae sanguine gaudent,

  900    Nec signum loetale uident mortisue periclum.

           Fidentesque animo uitae compendia spondent

           Praesentis, mortemque procul discedere dicunt.

           Ille quibus responsa dedit, quae protulit ante:

           "Crastina namque dies animam de corpore pellet."

  905    Taliter ergo diem frater consumpserat illam,

           Instantemque rotam noctis dieique sequentis,

           Exponendo metum, grauida de carne recessus

           Suspirans, gemitusque imo de pectore fundens,

           Fratribus et cunctis sese committere certans,

  910    Ad multosque breues rogitans direxit amicos,

           Vt sanctis precibus ueniam implorare studerent.

           Has ego conscripsi manibus, quibus ista notaui.

           Denique cum primum radios produxerat aura,

           Me uocitare iubet residensque infigere cerae

  915    Praecipit, atque breues bis quinas dictat, eisdem

           Sensibus adnectens, quas hic signare studemus,

           Vt perfecta fides cunctis lucescere possit,

           Nempe decem fuerant, quarum conscriptio talis:

           Hunc finemque breues iussit firmare per omnes,

  920    Quod dum commutans aliter conscribere uellem,

           Dixit, ut haud dubiis possem sic dicere uerbis.

           Nescius hoc scripsi, penitusque stupore mouebar,

           Quippe diem totum soli transegimus illum.

           Nunc legimus, nunc membra iuuat componere lecto,

  925    Me sopor oppressit, uigilem non contigit illum,

           Orat in excubitu, surgit, graditurque ualenter,

           Vesper adit, tandemque mihi est sic ore locutus:

           "Vade, puer, corpusque cibo releuare memento,

           Proque labore tuo grates digneris habere."

  930    Discessi noctemque minans sol uergit in aequor.

           Iamque poli pingunt fulgentia sidera centrum,

           Adueniunt fratres sistuntque in domate multi.

           "En," ait, "incumbit metam finire supremam

           Carnis in exilio, terram terraeque recondi.

  935    Omnimodis petimus: sacras protendite palmas,

           Instantesque preci nostrum defendite finem."

           Res perrara quidem, psalmos prior omnibus ille

           Antiphonasque uelut quidam praecentor adorsus

           Principium cuiusque suo depromit ab ore.

  940    Finitis igitur concentibus ille parumper

           Respirat pauidus, fratresque ad strata recurrunt.

           Surgit et huc illucque uiam deflectere temptat,

           Aestuat agnoscens, uelox quod transitus instet,

           Decidit in lectum Christi mysteria sumens,

  945    Clausit et extremam uitae mutabilis horam.

           explicit

           En, uenerande pater, calcem compulsus adiui,

                Cuius principium horror adire fuit.

           Non ignoro quidem uitiis sordere camenam,

                Extortos apices protege, si ualeas.

  5       Ales enim, quaecumque suas praecurrere pennas

                Cogitur, ex superis corruit ima petens.

           Nil prodesse scio, tamen est parere necesse,

                Hoc potius dominus quam sacra tura cupit.

           Vestra sequens humilis famulus mandata peregi,

  10          Aetate et sensu impar ad istud opus.

           Ne reputes non posse meum, sed uelle uideto.

                Atque bono uigeas longa per aeua statu.

           de morte Wettini

           Scribere nulla iuuat, scriptor quia noster obiuit,

           Qui noua pectoribus monstrauit dogmata nostris.

           Aedificare uolens longum stabilita per aeuum

           Tecta, sed indomita praeuentus morte nequiuit

  5       Culmen in aerios templi sustollere cursus.

           Forsitan indigni fuimus sapiente magistro.

           Sed licet hunc caelestia non dubitemus adisse,

           Abscessisse tamen nosmet deflere necesse est.

           Primus hic incultis mandauit semina sulcis,

  10     Vt collecta seges gereretur ad horrea Christi,

           Mercedem et propriam praeclarus haberet arator.

           Hoc studium fuit, hoc uotum, hoc etiam ipsa uoluntas.

           Plangimus interno compuncti corda dolore,

           Flemus agrum subito tanto cultore carere.

  15     Et specialis ego ingeminans conecto lacertos

           More orbatorum, placidum deflendo patronum.

           Saepe quod adiungo alterius ploratibus unum est:

           Quod nullus magni profertur dogmatis heres.

           Praedia tanta uacant nullo uineta colente;

  20     Deperit absconsae sapientia mentis ab usu,

           Dicitur: Heu misero, qui dum cadit ipse leuantem

           Non habet, ille iacet cuncto miserabilis orbi.

           Tu fratris deserta tui iam semina profer,

           Non torpore uacat sancta quod lege iubetur,

  25     Est sed fructiferum, si quis sub lege potitur.

           Decidit ille mihi, uicibus nemo illius asstat.

           Fercula pulchra dedit, uictum quis porrigit artum?

           Vestibus ornauit, praebet quis tegmina grossa?

           Innumerisque bonis meritum superauerat omne,

  30     Quis mihi nunc misero uerbum demonstrat adhortans?

           Annales memorare dies, mortemque notare

           Quis cogit? nisi sollicita sub mente retractet,

           Proximus esse: sibi iussum de nomine Christi,

           Ne fraterna suo tollatur ab ordine proles.

  35     Haec iam dicta legas, pater optime, corde receptans:

           Exhinc esse mihi dignare affabilis, atque

           Rebus in occultis nostrum solare dolorem.

           Scintillam portamus enim, quam si quis adauget,

           Multiplicabit opem ueniarum fine futuro,

  40     Adueniens sua dona deus cum pace requirat,

           Multorum quod sancta ferant tutamina nobis.

latest changes here: 30-07-2012 16:01