VincentHunink.nl




Seneca

 woordenlijst op ep.28,41,61


ONGEPUBLICEERDE  TEKST
gemaakt door Dr. Joachim Lukoschus
voor op- en aanmerkingen, neem s.v.p. contact op


ga naar 28, 41, 61


Seneca, Epistula 28

 


 

2          putare + AcI                                      denken, menen

accidĕre + dat.                                   overkomen, gebeuren

admirari + acc.                                  zich verwonderen over

quasi                                                  als ware het

2-4      quod …mentis                                    bijzin die uitlegt wat er in r. 1 bedoeld wordt met

“hoc”; vertaal “quod” als dat

            gravitas, -atis                                     zwaar(moedig)heid

4          animus                                                           geest(eshouding)

            caelum                                                           hemel(streek)

5          traicĕre                                              oversteken

6          recedĕre                                             terugwijken, hier: uit het zicht verdwijnen

7          vitium                                                 (zedelijk) gebrek

            sequi                                                   (achter)volgen

            pervēneris                                          fut. exact. van “pervĕnire” = aankomen, bereiken

            queri + acc.                                        klagen over

8          mirari + AcI                                       zich erover verwonderen dat

            prodesse + dat.                                   baten, van nut zijn voor

            cum + coni.                                         aangezien

9          circumferre                                        (mee) ronddragen

            expulit                                                perf. van “expellĕre” = uit-, weg-, verdrijven

            iuvare                                                 1. helpen, 2. genoegen doen

10        quid …locorum?                                vul aan “iuvare potest”

11        iactatio, -iones                                   1. gejakker, 2. (innerlijke) onrust, ongedurigheid

            adiuvet                                                           coni. praes. van de indir. vraag (Retin. p. 82, 83)

            onus, -nera                                         last

12        placēre + dat.                                     bevallen, behagen

12-3    talis … qualis …                                 zodanig / zo’n … als …

            cogitare + AcI                                               denken, zich voorstellen

            vates, -tes                                           waarzegster

14        spiritus, -us                                        gen. partitivus bij “multum” (r. 14)

            spiritus non sui                                   de achterliggende gedachte is dat de “geest”

van de godheid de “vates” is binnengedrongen,

zodat die “geinspireerd” is (zie r. 15-6)

15        pectus, -tora                                       1. borst, 2. hart, 3. geest

            pectore excussisse                              de achterliggende gedachte is dat de menselijke

geest niet in de hersenen, maar in de hartstreek gelocaliseerd is

17        vadĕre                                                gaan

            pondus, -dera                                     1. gewicht, 2. last

18        navi                                                    abl. sg. van “navis, -ves” = schip

            urgēre                                                dringen, drukken, in ‘t nauw brengen

19        pars, -rtes                                           1. deel, 2. kant

20        contra + acc.                                      tegen, ten nadele van

            ipse                                                     1. zelf, 2. juist

            nocēre + dat.                                      schaden

 

20-1    istuc malum                                       bedoeld is de “ziekte” (r. 20) die bestaat in Luci-

                                                                       lius’ “zedelijke gebreken” (r. 7), en die tot gevolg

                                                                       heeft dat hij “somber en zwaarmoedig” (r. 4) is

21-3    in ultimas …sedes erit                        een toespeling op een mogelijke verbanning,

                                                                       zoals Seneca die zelf heeft meegemaakt onder                                                                   keizer Claudius, die hem naar Corsica stuurde. zoals Seneca die zelf heeft meegemaakt onder                                                                   keizer Claudius, die hem naar Corsica stuurde.

21        exēmeris                                             fut. exact. van “eximĕre” = wegnemen

            iucunda                                              praedicativum bij “mutatio” en “fiet”

22        collocare                                            plaatsen, inkwartieren (van soldaten)

23        sedes, -des                                          1. zetel, 2. woonplaats

            magis  (adv.)                                      meer

            interest                                               het is van belang

24        vivendum est                                      onpersoonlijk gebruik van het gerundivum;

                                                                       vertaal beide woorden als er moet geleefd

worden = men moet leven

25        quod                                                   relat. aansluiting; bedoeld is het feit dat “heel

                                                                       deze wereld mijn vaderland is” (r. 25)

25-6    liqueret, admirareris                          coni. impf.  die een irrealis van het heden in bij-

en hoofdzin aangeven (Retin. p. 78, 80-1)

26        admirari + AcI                                   zich erover verwonderen dat

27        priorum (sc. regionum)                      gen. obiectivus bij “taedio” (r. 27)

            quique                                                elke, juist de, direct al de

27-8    placuisset, crederes                            coni. plqpf. / impf. die een irrealis van het ver-

                                                                       leden / heden aangeven (Retin. p. 78, 80-1)

28        agĕre                                                  (voort)drijven

            … mutare ex …                                  de / het ene … voor de / het andere … inruilen

29        cum + coni.                                         terwijl, hoewel

            quid                                                    iets

30        licet + inf.                                           het is mogelijk

            quietē (adv.)                                       1. rustig, kalm, 2. gerust,  onbezorgd

31-2    sit, liceat, fugiam                               coni. praes. die een potentialis van het heden

aangeven (Retin. p. 78, 80-1)

31        conspectus, -us                                   uitzicht op

32        gravis                                                 zwaar, hier: ongezond

            temptare                                            1. op de proef stellen, 2. aantasten, bestoken

33        bona mens                                          goede geest(eshouding) als tegendeel van “zede-

                                                                       lijke gebreken” (zie r. 7)

            necdum                                              maar nog niet

34        parum (adv.)                                      (te) weinig

            fluctus, -us                                         1. het golven, 2. vloed, 3. maalstroom

            medios                                                praedicativum bij “fluctus” en “eunt”

35        probare                                              (goed)keuren

            rerum                                                 gen. pl. van “res” die het Latijn vaak ter verdui-

                                                                       delijking van een begrip (hier: “difficultas”)

toevoegt en die aldus onvertaald kan blijven

36        animus                                                           moed, zelfvertrouwen

            eligĕre                                                kiezen voor

            rixandum est                                      onpersoonlijk gebruik van het gerundivum;

                                                                       vertaal als er moet gevochten worden = men

moet vechten (zie ook ad r. 24)



Seneca, epistula 41

 


 

2          optimus                                              superlativus van “bonus”

2-3      bona mens                                          goede geest(eshouding) ; zie de aantekening bij

Epistula 28, r. 33

3          quam                                                  object bij “optare” = wensen

            inpetrare                                            1. tot stand brengen, 2. verkrijgen

4          elevandae                                           gerundivum dat congrueert met “manus” (r. 4)

een vrouwelijk woord van de u-declinatie

            exorandus                                          vul in gedachten aan “est”

            auris, -res                                           oor

5          quasi + coni.                                       alsof

            prope a(b) + abl.                                dichtbij

            intus (adv.)                                         binnenin

6          dicĕre                                                 1. zeggen, spreken, 2. bedoelen

            sacer, -ri                                             heilig

            intra + acc.                                         binnen in

            sedēre                                                 1. zitten, 2. zetelen

7          custos, -odes                                      wachter, bewaker

            tractare                                              behandelen, omgaan met

8          vero (adv.)                                          werkelijk, inderdaad

            supra + acc.                                       boven

9          illo                                                      bedoeld is: de god in ieder mens

            adiutus                                                           PPP van“adiuvare” = helpen

            consilium                                            plan, besluit

10        unus-quisque                                      ieder

11        quis?                                                  nevenvorm van “qui” = welke?

12        occurrerit                                           fut. exact. van “occurrĕre” = voor ogen komen

            egressus                                             PPP van“egredi” = overschrijden

            frequens + abl.                                   vol, dicht begroeid

13        conspectus, -us                                   aanblik

            protegĕre                                           bedekken

14        summovens                                        congrueert met “lucus” (r. 13)

            silva                                                   bos

15        continuus                                           aansluitend, samenhangend

            fides, -es (e-decl.)                               geloof, vertrouwen

            quis                                                    nevenvorm van “qui” = een of andere

16        saxis (penitus) exesis                         ablativus absolutus

            suspenderit                                         fut. exact. van “suspendĕre” =  ophangen, hier:

zwevend maken

16-7    factus … excavatus                           beide PPP’s congrueren met “specus” (r. 15)

            religio, -ones                                      1. vroomheid, 2. godsdienst(ige verering)

18        suspicio, -ones                                    1. vermoeden, 2 gedachte

            percutĕre                                           1. slaan, treffen, 2. roeren, indruk maken op

            subitus (adi.)                                      plotseling

19        abditus                                                           PPP van “abdĕre” = verbergen

            amnis, -nes                                         stroom, rivier

 

            ara                                                     altaar

            colĕre                                                 vereren

21        videris                                                fut. exactum van “vidēre” = zien

            in-territus + abl.                                 niet banggemaakt door

            adversa                                              ntr. pl. van “adversus” = ongustig; vertaal het

                                                                       woord als tegenslagen

22        tempestas, -tates                                1. storm, 2. woelige tijden

            mediis                                                 dominant gebruikt adiectivum (zie Retin. p. 91)

            placidus                                              kalm, bedaard, rustig

            superior, -res                                      comparativus van “superus” = hoog gelegen

23        aequus                                                1. gelijk, 2. even hoog, even laag

            subire  + acc.                                      opkomen bij

            eius                                                     bedoeld is: de zojuist beschreven mens, man

24        quam ut + coni.                                  dan dat

            credi                                                   inf. praes. pass. van “credĕre” = geloven

            similis + dat.                                       lijkend op; vul hierbij in gedachten aan “esse”

            huic in quo est corpusculo                 vertaal alsof er stond “huic copusculo in quo est”

25        tamquam                                            als ware het

            minora, -rum                                      ntr. pl. van “minor” = te / nogal onbelangrijk

26        transire                                              doorlopen tussen, voorbijgaan langs

            ridēre + acc.                                       lachen om

27        agitare                                                           aandrijven, aansporen

            numen, -mina                                     1. god, 2. goddelijke macht / wil

28        illic … unde …                                   daar … waarvandaan …

            quem-ad-modum                                zoals

            sol, -les                                               zon

29        contingĕre                                          aanraken

            quidem … sed …                                wel(iswaar) … maar …

30        in hoc … ut …                                    hiervoor …, dat …

            propius                                               comparativus van “prope” (adv.) = (van) dichtbij

            nossemus                                            verkorte vorm van “novissemus”: coni. plqpf. act.

                                                                       van “noscĕre” = leren kennen; het perf. “novi” =

                                                                       ik heb leren kennen = ik ken / weet

31        haerēre + dat.                                     vast (blijven) zitten aan

            niti                                                      streven

32        nostris                                                vul in gedachten aan 1. “animis” of 2. “rebus”

            melior, -res                                         comparativus van “bonus” = goed

            quis?                                                  zie de aantekening bij r. 11

            qui …                                                 vertaal alsof er stond “animus qui …”

33        suo                                                     vul in gedachten niet “bono” aan, maar vertaal

het als een gesubstantiveerd pronomen poss.:

z’n eigen bezit

            alienus                                                andermans

            eo dementius qui                                vertaal alsof er stond “dementius eo qui”; “eo”

is hier niet de abl. sg. van “id” maar van “is”

34        mirari                                                 bewonderen

35        aureus                                                gouden

            leo, -ones                                            leeuw

            dum (coni.)                                         zolang als, wanneer

36        cogĕre ad + acc.                                 dwingen tot

 

            recipiendus                                         dominant gebruikt gerundivum (zie Retin. p. 91)

van “recipĕre”; = opnemen, hier: bij zich laten

aanbrengen

37        integri spiritus                                    gen. qualitatis (Retin. p. 99, no. 3)

37-9    hic … illi …                                        deze (ongetemde  leeuw) … die (afgematte leeuw)

37        acer, -cres                                          1. scherp, 2. vurig, fel, grimmig

            qualem                                                           vertaal alsof er stond “talis, qualem”

            velle + AcI                                         willen dat

38        ex + abl.                                             op grond van

            non sine timore aspici                        infinitivus-constructie die uitlegt wat er in r. 38

                                                                       bedoeld wordt met “hic decor”; vertaal als

namelijk om te …

39        praeferre + dat.                                  de voorkeur geven boven

            illi                                                       dat. sg. van “ille”

40        fructus, -us                                         vrucht(en), oogst

            pondus, -dera                                     gewicht

deducĕre                                            omlaagbuigen

41        num?                                                  toch zeker niet!

            illam … cui …                                    die (wijnstok) .. waarbij …

42        proprius                                             eigen

            virtus, -utis                                         deugd(elijkheid), voortreffelijkheid; deze is dat

                                                                       wat in r. 2-3 is aangeduid als “bona mens”

43        ipsius                                                  gen. sg. van “ipse” = hij zelf

44        serĕre                                                 zaaien; vul bij “multum” in gedachten aan

“frumentum” = graan

            multam                                               vul in gedachten aan “pecuniam”

45        circa + acc.                                        rondom

            in + abl.                                              met betrekking tot

            eripĕre                                                ont-, wegrukken

46        ratio, -ones                                         verstand, rede, denkvermogen

47        consummare                                       1. voltooien, 2. (ver)volmaken

            inplēre                                                1. vol(ledig) maken, 2. ten volle bereiken

48        nasci                                                   geboren worden

            illo                                                      bedoeld wordt de “mens” (r. 47)

            ratio haec                                           bedoeld wordt de “volmaakte rede” (r. 46)

            facillimus                                           superlativus van “facilis” = gemakkelijk

49        hanc                                                   vul in gedachten aan “rem” (r. 48)

            communis                                           1. gemeenschappelijk, 2. algemeen, gewoon

50        vitium                                                 zedelijk gebrek; tegendeel van “virtus” (r. 42)

            autem                                                 nu echter

51        salus, -utes                                         heil, redding

            retinēre                                              tegen-, terughouden

 



Seneca, Epistula 61

 


 

2          desinamus                                          coni. praes. die een aansporing aangeeft (Retin.

p. 77); vertaal met “laten”.

id agĕre, ut/ne                                    erop uit zijn om/om niet

3          ire in  + acc.                                       opgaan aan

4          cogitatio,-ones                                   1. gedachte, 2. voornemen

vetus, -teres                                       oud

malum                                                1. kwaal, 2. fout, gebrek

instar + gen.                                       opwegend tegen

5          mehercules                                         bij Hercules!

tamquam                                            zoals

rapĕre                                                najagen

            tamquam + coni.                                alsof

ultimum                                              vul aan “diem”  =  dag

6          animus                                                           instelling, houding

7          cum maximē scribentem                    juist terwijl ik zit te schrijven

            evocatura                                           PFA van “evocare”  =  weg-, oproepen; samen

met “sit” vormt dit PFA de coni. van het futurum

            exire                                                   vul aan “e vita”

8          ideo … quia …                                   daarom …, omdat …

            frui + abl.                                           genieten van

            hoc                                                     nl. het feit dat hij van het leven geniet

            futurum                                              PFA van “esse”, dat samen met “sit” de coni.

van het futurum vormt (zie r. 7)

            pendēre                                              1. eraan hechten, 2. in onzekerheid verkeren

10        libenter                                               adv. van “libens”  =  gewillig, graag

            operam dare                                      moeite doen

11        necesse futurum                                 vertaal alsof er stond “necesse ut futurum sit”

            repugnanti                                         PPA van “repugnare”  =  zich verzetten; dit PPA

is hier gesubstantiveerd, evenals “volenti” (r. 11)

12        dicĕre                                                 1. zeggen, spreken, 2 bedoelen

            imperium                                            bevel

            acerbissimam                                     superlativus van “acerbus”  =  1. wrang, bitter,

                                                                       2. wrang, onaangenaam

13        iussus                                                 PPP van “iubēre”  =  bevelen

14        animum componĕre                           de geest op orde brengen

            componamus                                      coni. praes. die een aansporing aangeeft (Retin.

p. 77); vertaal met “laten” (zie ook r. 2)

            res, rei                                                situatie, lot

15        nostri                                                  gen. van “nos”  = wij; eigenlijk alleen gen.

obiectivus, maar hier subiectivus (Retin. p. 99)

            ante … quam …                                 eerder … dan …

16        praeparandi                                       gerundivum van “praeparare”  =  voorbereiden

            instruĕre                                             van benodigdheden voorzien, uitrusten

            instrumentum                                     benodigdheid, hulpmiddelen

17        avidus in + acc.                                  begerig, onverzadelijk naar

            deesse + dat.                                       ontbreken aan

 


latest changes here: 30-07-2012 15:58


HOME VH / vincenthunink.nl

(c) 2014 V. Hunink

copyright statement  / contact