recensie van:
Lucretius,
De natuur van de dingen, uitgegeven, vertaald, ingeleid en van
aantekeningen voorzien door Piet Schrijvers, (Historische Uitgeverij) Groningen
2008
tekst gepubliceerd in:
Streven 76,
2009, 188-189
NIEUWE
LUCRETIUS
Liefhebbers
van de klassiek-Latijnse poëzie beleven tegenwoordig mooie tijden. Veel grote en
ook minder grote dichters zijn inmiddels in moderne Nederlandse vertalingen
beschikbaar. Tot voor kort gold nog een uitzondering voor het weergaloze
leerdicht van Titus Lucretius Carus (1e eeuw voor Christus).
In zijn
De rerum natura ('Over het wezen van de dingen') geeft Lucretius een
adembenemend overzicht van de hele kosmos, te beginnen met de beginselen van de
antieke atoomleer. Verder zijn belangrijke gedeelten gewijd aan de menselijke
ziel (die is volgens Lucretius sterfelijk, een theorie waarvoor hij tientallen
bewijzen aandraagt), de menselijke zintuiglijke waarneming en liefde, het
ontstaan van leven en beschaving op aarde, en allerlei natuurkundige
verschijnselen. Dat alles is verwoord in schitterende Latijnse verzen, die
bijvoorbeeld Vergilius tot voorbeeld hebben gediend.
Waarom werd
Lucretius zo lang niet in Nederland vertaald? Hij geldt onder 'alfa's' als
moeilijk, terwijl 'beta's' veel van zijn uitleg achterhaald vinden. Wie poëzie
schrijft op het snijvlak van literatuur en wetenschap valt al snel tussen wal en
schip. Dat Lucretius niet gelooft in barmhartige goden of voorzienigheid heeft
zijn reputatie de afgelopen eeuwen ook al geen goed gedaan: hij geldt als
atheïst (iets wat bij nadere beschouwing overigens geen stand houdt).
Gelukkig is
er inmiddels sprake van een heuse inhaalslag. In 2007 verscheen, min of meer uit
het niets, een vertaling van de juriste Marguerite Prakke. Dat is een
verdienstelijke, goed toegankelijke weergave van Lucretius' gedicht, zij het dat
de versvorm niet helemaal overtuigt en soms wat prozaïsch overkomt. Verder is
Prakke's inleiding aan de magere kant.
Beide
kritiekpunten zijn zeker niet aan te voeren voor de nieuw verschenen vertaling
van een Lucretius-deskundige bij uitstek, Piet Schrijvers, emerituis hoogleraar
Latijn uit Leiden. In een kloeke, fraai verzorgde band krijgt de lezer niet
alleen een tweetalige tekst van Lucretius (Latijn links, Nederlands rechts),
maar ook veel extra's, inclusief een uitvoerig overzicht van Lucretius'
'Nachleben' in Nederland (Vlaanderen blijft helaas ongenoemd), eindigend met een
beschouwing over Cees Nooteboom.
Schrijvers
vertaalt hier niet in zijn eigen variant van de hexameter (toegepast in zijn
vertaling van Vergilius' Aeneis), die nogal wisselende reacties heeft
opgeroepen, maar in jambische zesvoeters. Dat is een heel gelukkige keuze. Het
is een metrum dat beter past bij het Nederlands en bij de aard van Lucretius'
betogende én lyrische stijl.
De nieuwe
Lucretius-uitgave mag gelden als kroon op Schrijvers' levenslange studie van de
Romeinse dichter, en wat mij betreft ook als zijn meesterwerk. Eén wens blijft
over. Hopelijk wil de uitgever naast de prachtband ook een handzame
pocket-uitgave uitbrengen. Voor in bed en op het strand, want ook daar verdient
dit schitterende gedicht vele lezers.
Lucretius,
Leerdicht over de natuur, vertaald, ingeleid en toegelicht door Marguerite
Prakke, (Damon) Budel 2007; ISBN 978 90 5573 2; geb. 271 blz.; EUR 22,90
Lucretius,
De natuur van de dingen, uitgegeven, vertaald, ingeleid en van aantekeningen
voorzien door Piet Schrijvers, (Historische Uitgeverij) Groningen 2008; ISBN 978
90 6554 424 7; geb. 612 blz.; EUR 49,95.
|