tekst
|
recensie van:
Fik Meijer, De
Middellandse Zee. Een persoonlijke geschiedenis, (Athenaeum - Polak & Van
Gennep) Amsterdam 2010; 447 blz.; ISBN 978 90 253 6809 8; prijs EUR 19,95.
tekst gepubliceerd in:
Streven 78,
2011, 667-669
MARE MEUM
[p.667>]Zonder de Middellandse Zee is de wereld van de Oudheid
ondenkbaar. Ze is daarmee ook wezenlijk voor de westerse cultuur als geheel.
Handel en oorlog, aan[p.668>]voer van graan en kunst, verspreiding van
ideeën (waaronder die van het christendom): alles ging in de Oudheid bovenal via
zee. Ook het mediterrane klimaat, de flora en fauna zijn bepaald door die zee,
die de Romeinen graag aanduidden als mare nostrum ('onze zee').
De veelgelezen oudhistoricus Fik Meijer heeft nu een mooi, lijvig en toch
gunstig geprijsd boek geschreven waarin de Middellandse Zee centraal staat. Het
eerste kwart ervan gaat over Meijers eigen vroege ervaringen met de Middellandse
Zee. In drie meeslepende hoofdstukken maakt de lezer kennis met Meijer als jonge
student, die gegrepen wordt door de Middellandse Zee tijdens een eerste
treinreis in 1961 naar Barcelona. Jarenlang gaat de auteur vervolgens
enthousiast duiken op Ibiza, op zoek naar Romeinse amforen, om die te verkopen.
Dat was ook toen al illegaal... Als Meijer zich van die jeugdzonde heeft bekeerd
komt in zijn leven het archeologisch onderwater-onderzoek centraal te staan. Met
merkbaar plezier vertelt hij over een onderzoek in Turkije in 1974, en over zijn
betrokkenheid bij een grootscheepse reconstructie van een Griekse trireme rond
1990. De onvermijdelijke teleurstellingen blijven niet onvermeld en maken het
relaas alleen maar interessanter.
In een vierde hoofdstuk neemt de auteur de lezer mee in een speurtocht naar de
zeereis van de apostel Paulus. Wie Meijers boek daarover uit 2000 heeft gelezen
(hij noemt dat zijn 'meest persoonlijke boek, tot nu toe', p.91) komt hier veel
bekends tegen.
De overige driekwart van het boek draagt een veel minder persoonlijk karakter.
Meijer geeft eerst een historisch overzicht van de Middellandse Zee bij Grieken
en Romeinen. Daarna waaiert De Middellandse Zee uit in een veelheid van thema's
zoals antieke scheepvaart, schipbreuken en wrakken, graantransporten, wijn- en
oliehandel, piraten, vervoer van wilde dieren voor de arena in Rome, kunstroof
en vormen van reizen. Wie Meijers eerdere boeken heeft gelezen voelt zich ook
hier regelmatig op vertrouwd terrein. Daarbij wisselt de schrijver soepeler dan
ooit tussen Grieken en Romeinen, tussen vroege en late oudheid, 'hoog-culturele'
thema's en alledaagse bijzonderheden. Niets is hem te min of te vreemd.
In een helaas maar korte epiloog eindigt Meijer opnieuw persoonlijk. Hij
constateert dat de Middellandse Zee nu, vijftig jaar later, is vervuild en
leeggevist, en ook van heel wat archeologische resten is beroofd. Met de
slotwoorden 'Ik heb eraan meegedaan. Ik schaam mij diep' maakt hij letterlijk
excuses voor zijn oude duikerszonden bij Ibiza.
Dit veelzijdige werk is een prettig, panoramisch leesboek. Maar het hinkt wel
een beetje op twee gedachten: enerzijds is er het 'persoonlijke', dat tot in de
ondertitel wordt uitgedrukt, anderzijds biedt het boek juist veel informatie die
bij uitstek niet persoonlijk is.
Als vriend en collega van Fik Meijer ben ik misschien niet de meest neutrale
criticus, maar ik zou liever een echt persoonlijk boek van Meijer lezen. De
prachtige eerste drie hoofdstukken smaken beslist naar meer, en ik ben ervan
overtuigd dat er nog volop stof is, ook uit de latere jaren. Wat alleen al te
denken van de vele cruises die hij sinds [p.669>]zijn emeritaat
begeleidt? Ik hoop dus dat Meijer een vervolg aandurft, waarin hij nog
nadrukkelijker de literaire, autobiografische kant opzoekt. Een ironisch Mare
meum ('mijn zee') zou misschien als titel kunnen dienen.
De Middellandse Zee biedt gelukkig ook in zijn huidige vorm heel veel moois,
waarbij niemand zich hoeft te vervelen. Lezers kunnen Fik Meijer dankbaar zijn
voor het zoveelste boek waarin hij de Oudheid werkelijk tot leven brengt.
Daarmee heeft hij onderhand zijn jeugdige duikersfouten wel gecompenseerd. Zijn
Ibiza-zonde zij hem dus vergeven.
|
Radboud Universiteit
Faculteit
Letteren
GLTC
Streven
Fik Meijer |
