xx

VincentHunink.nl

Home > ONDERZOEK > VERTALINGEN | EDITIES | PUBL.LIJST | PROJECTEN ||| BRONNEN | INDEX

Lucretius

tekst en woordenlijst op
De rerum natura V 783-820, 837-877, 925-969, 988-1010

ONGEPUBLICEERDE TEKST
gemaakt door Dr. Joachim Lukoschus
voor op- en aanmerkingen, neem s.v.p. contact op

ga naar tekst of woordenlijst

TEKST

Principio genus herbarum viridemque nitorem

terra dedit circum collis camposque per omnis,

785           florida fulserunt viridanti prata colore,
                        arboribusque datumst variis exinde per auras
                        crescendi magnum inmissis certamen habenis.
                        ut pluma atque pili primum saetaeque creantur
                        quadrupedum membris et corpore pennipotentum,

790            sic nova tum tellus herbas virgultaque primum
                        sustulit, inde loci mortalia saecla creavit
                        multa modis multis varia ratione coorta.
                        nam neque de caelo cecidisse animalia possunt,
                        nec terrestria de salsis exisse lacunis.

795            linquitur ut merito maternum nomen adepta
                        terra sit, e terra quoniam sunt cuncta creata.
                        multaque nunc etiam existunt animalia terris
                        imbribus et calido solis concreta vapore;
                        quo minus est mirum, si tum sunt plura coorta

800                 et maiora, nova tellure atque aethere adulta.
                        principio genus alituum variaeque volucres
                        ova relinquebant exclusae tempore verno,
                        folliculos ut nunc teretis aestate cicadae
                        linquunt sponte sua victum vitamque petentes.

805 tum tibi terra dedit primum mortalia saecla.

multus enim calor atque umor superabat in arvis.
hoc ubi quaeque loci regio opportuna dabatur,
crescebant uteri terram radicibus apti;
quos ubi tempore maturo patefecerat aetas

810 infantum, fugiens umorem aurasque petessens,
convertebat ibi natura foramina terrae
et sucum venis cogebat fundere apertis
consimilem lactis, sicut nunc femina quaeque
cum peperit, dulci repletur lacte, quod omnis

815 impetus in mammas convertitur ille alimenti.
terra cibum pueris, vestem vapor, herba cubile
praebebat multa et molli lanugine abundans.
at novitas mundi nec frigora dura ciebat
nec nimios aestus nec magnis viribus auras.

820 omnia enim pariter crescunt et robora sumunt.

***

Multaque tum tellus etiam portenta creare
conatast mira facie membrisque coorta,
androgynum, interutrasque nec utrumque utrimque remotum,

840 orba pedum partim, manuum viduata vicissim,
muta sine ore etiam, sine vultu caeca reperta,
vinctaque membrorum per totum corpus adhaesu,
nec facere ut possent quicquam nec cedere quoquam
nec vitare malum nec sumere quod foret usus.

845 cetera de genere hoc monstra ac portenta creabat,
nequiquam, quoniam natura absterruit auctum
nec potuere cupitum aetatis tangere florem
nec reperire cibum nec iungi per Veneris res.
multa videmus enim rebus concurrere debere,

850 ut propagando possint procudere saecla;
pabula primum ut sint, genitalia deinde per artus
semina qua possint membris manare remissis,
feminaque ut maribus coniungi possit, habere,
mutua qui mutent inter se gaudia uterque.

855 Multaque tum interiisse animantum saecla necessest
nec potuisse propagando procudere prolem.
nam quaecumque vides vesci vitalibus auris,
aut dolus aut virtus aut denique mobilitas est
ex ineunte aevo genus id tutata reservans.

860 multaque sunt, nobis ex utilitate sua quae
commendata manent, tutelae tradita nostrae.
principio genus acre leonum saevaque saecla
tutatast virtus, vulpis dolus et fuga cervos.
at levisomna canum fido cum pectore corda,

865 et genus omne quod est veterino semine partum
lanigeraeque simul pecudes et bucera saecla
omnia sunt hominum tutelae tradita, Memmi;
nam cupide fugere feras pacemque secuta
sunt et larga suo sine pabula parta labore,

870 quae damus utilitatis eorum praemia causa.
at quis nil horum tribuit natura, nec ipsa
sponte sua possent ut vivere nec dare nobis
utilitatem aliquam, quare pateremur eorum
praesidio nostro pasci genus esseque tutum,

875 scilicet haec aliis praedae lucroque iacebant
indupedita suis fatalibus omnia vinclis,
donec ad interitum genus id natura redegit.

***

925 Et genus humanum multo fuit illud in arvis
durius, ut decuit, tellus quod dura creasset,
et maioribus et solidis magis ossibus intus
fundatum, validis aptum per viscera nervis,
nec facile ex aestu nec frigore quod caperetur

930 nec novitate cibi nec labi corporis ulla.
multaque per caelum solis volventia lustra
vulgivago vitam tractabant more ferarum.
nec robustus erat curvi moderator aratri
quisquam, nec scibat ferro molirier arva

935 nec nova defodere in terram virgulta neque altis
arboribus veteres decidere falcibu’ ramos.
quod sol atque imbres dederant, quod terra crearat
sponte sua, satis id placabat pectora donum.
glandiferas inter curabant corpora quercus

940 plerumque; et quae nunc hiberno tempore cernis
arbuta puniceo fieri matura colore,
plurima tum tellus etiam maiora ferebat.
multaque praeterea novitas tum florida mundi
pabula dura tulit, miseris mortalibus ampla.

945 at sedare sitim fluvii fontesque vocabant,
ut nunc montibus e magnis decursus aquai
claru’ citat late sitientia saecla ferarum.
denique nota vagis silvestria templa tenebant
nympharum, quibus e scibant umori’ fluenta

950 lubrica proluvie larga lavere umida saxa,
umida saxa, super viridi stillantia musco,
et partim plano scatere atque erumpere campo.
necdum res igni scibant tractare neque uti
pellibus et spoliis corpus vestire ferarum,

955 sed nemora atque cavos montis silvasque colebant
et frutices inter condebant squalida membra
verbera ventorum vitare imbrisque coacti.
nec commune bonum poterant spectare neque ullis
moribus inter se scibant nec legibus uti.

960 quod cuique obtulerat praedae fortuna, ferebat
sponte sua sibi quisque valere et vivere doctus.
et Venus in silvis iungebat corpora amantum;
conciliabat enim vel mutua quamque cupido
vel violenta viri vis atque inpensa libido

965 vel pretium, glandes atque arbuta vel pira lecta.
et manuum mira freti virtute pedumque

consectabantur silvestria saecla ferarum

missilibus saxis et magno pondere clavae.

multaque vincebant, vitabant pauca latebris;

***

Nec nimio tum plus quam nunc mortalia saecla
dulcia linquebant lamentis lumina vitae.

990 unus enim tum quisque magis deprensus eorum
pabula viva feris praebebat, dentibus haustus,
et nemora ac montis gemitu silvasque replebat
viva videns vivo sepeliri viscera busto.
at quos effugium servarat corpore adeso,

995 posterius tremulas super ulcera taetra tenentes
palmas horriferis accibant vocibus Orcum,
donec eos vita privarant vermina saeva
expertis opis, ignaros quid volnera vellent.
at non multa virum sub signis milia ducta

1000 una dies dabat exitio nec turbida ponti
aequora lidebant navis ad saxa virosque.
hic temere incassum frustra mare saepe coortum
saevibat leviterque minas ponebat inanis,
nec poterat quemquam placidi pellacia ponti

1005 subdola pellicere in fraudem ridentibus undis.
improba navigii ratio tum caeca iacebat.
tum penuria deinde cibi languentia leto
membra dabat, contra nunc rerum copia mersat.
illi imprudentes ipsi sibi saepe venenum

1010 vergebant, nunc dant aliis sollertius ipsi.

ga naar tekst of woordenlijst

WOORDENLIJST

LUCRETIUS, De rerum natura V 783-820, 837-877, 925-969, 988-1010

Nadat Lucretius in het vijfde boek eerst heeft betoogd dat de wereld een begin heeft gehad en een einde zal hebben (1-508), en nadat hij daarop een beschrijving van de hemellichamen heeft laten volgen (509-770), bespreekt hij tenslotte de aarde: na een aankondiging van het thema (771-782) volgen uiteenzettingen over het begin van het leven (783-924), over de eerste mensen (925-1010) en over het ontstaan van de menselijke beschaving (1011-1457).

783 principio = (aller)eerst

genus, -nera = geslacht, ras

herba = 1. gras, kruid, 2. plant

viridis = groen

nitor, -res = schittering, glans

784 dedi : perf. van dare = 1. geven, verschaffen, 2. maken, doen

ontstaan

collis, -les = heuvel

campus = vlakte, open veld

omnis : nevenvorm van de acc. m.v. van omnis, -nes

785 floridus = bloeiend

fulsi : perf. van fulgēre = schitteren, blinken, stralen

viridans : PPA van viridare = groen zijn, groen maken

pratum = weide

786 arbor, -res = boom

datumst : lees datum est; het onderwerp is certamen (787)

varius = 1. bont, afwisselend, 2. (in 't m.v.) allerlei

exinde = daarna

aura = 1. wind, 2. lucht, 3. adem

787 crescendi : gerundium van crescĕre = groeien; gen. explicativus bij

certamen

inmissus : PPP van inmittĕre = vieren; vormt samen met habenis een

abl. absolutus of misschien ook een abl. modi

habena = teugel, leidsel

788 ut = zoals; correspondeert met sic = zó (790)

pluma = veer(tje), dons

pilus = haar(tje)

saeta = borstel(ig haar)

789 quadrupes, -edes = viervoeter

membris .. corpore : lees in membris .. in corpore; abl. loci bij creantur (788)

pennipotentum : nevenvorm van de gen. m.v. van pennipotens, -ntes =

1. machtig gevleugeld, 2. vogel

790 tellus, -ures = aarde

virgultum = kreupelhout, struikgewas

791 sustuli : perf. van tollĕre = (zich laten) verheffen

loci : gen. partitivus bij inde; beide woorden samen = daarna

saec(u)lum = 1. generatie, 2. (na)geslacht, 3. tijd, eeuw

792 ratio, -ones = 1. manier, wijze, 2. aard, wezen

coortus : PPP van cooriri = ontstaan; congrueert met saecla (791)

793 cecĭdi : perf. van cadĕre = vallen

794 terrestris = 1. op 't land levend, 2. landdier

salsus = zout, zilt

exisse : lees exiisse; infin. perf. act. van exire = te voorschijn komen

lacuna = diepte (van de zee)

795 linquĕre = 1. overlaten, 2 (in 't pass.) overblijven

maternus = moeder-, moederlijk

adeptus : PPP van adipisci = (ver)krijgen

796 quoniam = omdat

797 ex(s)istĕre + abl. = 1. te voorschijn komen uit, 2. ontstaan uit

798 imber, -bres = (stort)regen

calidus = warm

concretus : PPP van concrescĕre = zich vormen; congrueert met ani-

malia (797) en wordt bepaald door imbribus en vapore

vapor, -res = 1. damp, 2. warme lucht, 3. warmte

799 quo : relatieve aansluiting; slaat terug op de hele regel 797

minus : comparativus van het bijwoord parum = weinig

plura : comparativus van multa = veel

800 aether, -res = 1. bovenlucht, ether, 2. hemel

adultus = volgroeid, tot volle wasdom gekomen

801 alitu(u)m : gen. m.v. van ales, -lites = 1. gevleugeld, 2. vogel

volucris, -res = vogel

802 ovum = ei

excludĕre = 1. uitbroeden, 2. (in 't pass.) uitkomen

vernus = lente-

803 folliculus = 1. zakje, 2. cocon

teretis : nevenvorm van de acc. m.v. van teres, -etes = 1. lang en

rond, 2. welgevormd, 3. vast ineengedraaid

aestate : lees in aestate; abl. temporis; aestas, -tates = zomer

804 sponte suā = uit eigen beweging, van zelf

victus, -us = voeding

805 tibi : dat. ethicus; vertaal als ‘.., moet je weten, ..’

806 calor, -res = warmte

umor, -res = vocht(igheid)

superare = in overvloed aanwezig zijn

arvum = akker, veld

807 hōc : abl. causae; slaat terug op de hele regel 806

loci : gen. partitivus bij regio, -ones = streek; zie de aantekening

bij inde loci (791)

808 uterus = baarmoeder

radix, -ices = wortel

aptus + acc. = vastgemaakt aan, verbonden met

809 maturus = 1. rijp, 2. tijdig

tempore maturo : lees in tempore maturo; abl. temporis bij patefecerat of

misschien ook abl. absolutus

patefacĕre = openen

aetas, -ates = leeftijd

810 infantum : nevenvorm van de gen. m.v. van infans, -ntes = baby, jong

petessĕre = ijverig streven naar; versterking van petĕre

811 convertĕre ibi = daarheen richten

foramen, -mina = 1. opening, 2. porie, dunne gang

812 sucus = 1. sap, 2. smaak

vena = ader

fundĕre + abl. = doen vloeien uit

apertus : PPP van aperire = openen

813 consimilis + gen. = helemaal lijkend op

lac, -cta = melk

814 peperi : perf. van parĕre = baren, verwekken

replēre = vullen

quod = omdat

815 impetus, -us = 1. snelle vaart, 2 aanvoer

ille : bepaalt impetus en maakt daardoor duidelijk dat met alimenti

niets anders bedoeld is dan lactis (813) en lacte (814)

alimentum = voedsel

mamma = (moeder)borst

816 cubile, -lia = slaapplaats

817 praebēre = verschaffen, bieden

mollis = zacht

lanugo, -gines = dons (van vruchten en bladeren)

abundare + abl. = overvloed hebben van

818 novitas, -ates = nieuwheid

frigus, -gora = koude

durus = hard, streng

ci(ĕ)re = 1. in beweging brengen, 2. verwekken

819 nimius = al te erg

aestus, -us = (zomer)hitte

820 pariter : bijwoord bij par, -res = gelijk

robur, -bora = kracht, sterkte

sumĕre = (tot zich) nemen

In de regels 821-825 komt Lucretius nog eens terug op het in r. 795 al aangeduide feit dat de aarde (in de ‘Magna Mater’-cultus) beschouwd wordt als de Almoeder; in r. 826-836 voegt hij eraan toe dat zij, zoals ook een moeder op leeftijd, nu, in tegenstelling tot toen, op grond van haar ouderdom niet meer tot baren, dat wil zeggen tot het spontaan laten ontstaan van levende wezens, in staat is.

837 portentum = monster(lijk wezen), gedrocht

838 conatast : lees conata est; conari = proberen

mirā : congrueert met faciē, maar bepaalt óók membris

facies, -es = 1. uiterlijk, 2. gezicht

839 androgynus = hermafrodiet

interutra(s)que = tussen beide in

uter = 1. wie van beide(n), 2. een van beide(n)

utrimque = van, aan beide kanten

840 orbus + gen. = beroofd van; gewoonlijk + abl.

pes, pedes = voet, poot

viduare + gen. = beroven; gewoonlijk + abl.

vicissim = van de andere kant, wederom

841 mutus = stom, niet in staat te spreken

os, ora = mond

caecus = blind

repertus : PPP van reperire = 1. vinden, 2. (in 't pass.) blijken

842 vinctus : PPP van vincire = boeien

adhaesus, -us = het vastgeklit zitten

843 cedĕre = gaan

quoquam = waarheen ook maar

844 vitare = vermijden, ontwijken

foret : nevenvorm van esset; coni. consecutivus afhankelijk van

quod, maar misschien ook aansluitend bij possent (843)

usus = nut, voordeel; naamwoordelijk deel van het gezegde; ver-

taal als ‘tot nut’

845 monstrum = monster

846 nequiquam = tevergeefs

absterrēre = 1. afschrikken, 2. ontzeggen

auctus, -us = 1. vermeerdering, 2. groei

847 potuēre : nevenvorm van potuerunt

cupitus : PPP van cupĕre = begeren

tangĕre = 1. aanraken, 2. bereiken

848 iungĕre = 1. verbinden, 2. (in 't pass.) zich verenigen

res, res = 1. zaak, ding, 2. daad

849 rebus : dat. commodi bij concurrere; bedoeld zijn niet alle ‘dingen’,

maar slechts levende wezens

concurrĕre = samenkomen

850 propagare = (zich) voortplanten

procudĕre = 1. (voort)smeden, 2. (smedend) voortbrengen

851 pabulum = voer, voedsel

ut : hangt af van concurrere debēre (849); vertaal ‘… is het

nodig dat …’

genitalis = bevruchtend

artus, -us = 1. gewricht, 2. (in 't m.v.) ledematen

852 semen, -mina = zaad(je)

quā : vul hierbij aan ut sit; vertaal ‘verder is het nodig dat er

een weg is waarlangs ..’

manare + abl. = wegvloeien uit

remissus : PPP van remittĕre = ontspannen, laten verslappen

853 mas, mares = 1. mannelijk, 2. man(netje)

coniungĕre = 1. verbinden, 2. (in 't pass.) zich verenigen

habēre = de mogelijkheid hebben; vul in gedachten aan utrumque =

elk van beiden (vrouw en man); van de A.c.I. die zo ontstaat,

hangt de consecutieve bijzin feminaque ut maribus coniungi

possit af; zelf hangt de AcI af van concurrere debere (849)

854 mutuus = wederzijds

qui = hoe; met dit woord begint een indirecte vraag

mutare = uitwisselen

uterque = elk van beiden

855 interire = omkomen, te gronde gaan

animantum : nevenvorm van de gen.m.v. van animans, -ntes = levend

wezen

necessest : lees necesse est

856 proles, -es = kroost, nageslacht

857 vesci + abl. = nuttigen, zich voeden met

vitalis = levens-, levenskracht in zich hebbend

858 dolus = list

virtus, -utes = moed

mobilitas, -ates = beweeglijkheid, vlugheid

est : vormt met tutata (859) het perf. van tutari = beschermen

859 inire = beginnen

aevum = (leef)tijd, leven

reservare = in stand houden, redden

860 nobis : afhankelijk van commendata (861)

utilitas, -ates = nut, voordeel

quae : antecedent = multa

861 commendare = toevertrouwen

manēre = 1. blijven, 2. voortbestaan

tutela = hoede, bescherming

862 acer, -cris, -cre = 1. scherp, 2. fel, vurig, flink

leo, -nes = leeuw

saevus = woest, grimmig

863 tutatast : lees tutata est; zie de aantekening bij est (858)

vulpis : nevenvorm van de acc. m.v. van vulpes, -es = vos

cervus = hert

864 levisomnus = licht slapend

canis, -es = hond

cor, -rda = hart

865 veterinus = tot het trekvee horend

partus : PPP van parĕre = baren, verwekken

866 laniger, -ri = woldragend

pecus, -udes = 1. stuk vee, 2. schaap

bucerus = met runderhorens

867 Memmi : voc. van Memmius, de patroon van Lucretius, aan wie het

werk ‘De rerum natura’ is opgedragen

868 fugēre : nevenvorm van fugerunt

fera = wild dier

sequi = 1. volgen, 2. najagen, nastreven

869 largus = rijkelijk, overvloedig

labor, -es = 1. moeite, inspanning, 2. (zwaar) werk

870 praemium = beloning

gen. + causā = omwille van, wegens

871 quis : nevenvorm van quibus; het antecedent is haec (875)

ni(hi)l = niets

horum : verwijst terug naar dolus, virtus, mobilitas (858) enerzijds en

tutela nostra (861) anderzijds; maar het verwijst óók vooruit,

want dolus, virtus, mobilitas wordt opgepakt door nec .. vive-

re (871-872) en tutela nostra door nec ..tutum (872-874)

tribuit : praes. of perf. van tribuĕre = toedelen, toekennen, verlenen

872 ut + coni. : hangt af van tribuit (871); vertaal als ‘… namelijk dat …’

vivere .. dare : hangen beide af van possent

873 quare = waardoor

pateremur + A.c.I. : irrealis van het heden; pati = toestaan, 't goed vinden

eorum : gen. explicativus bij genus (874)

874 praesidium = bescherming

pasci = 1. weiden, grazen, 2. zich voeden

tutus = veilig

875 praedae lucroque : dat. finalis; praeda = buit, prooi, lucrum = winst, voordeel

iacēre = (overwonnen neer)liggen

876 indupeditus : oude vorm van impeditus, PPP van impedire = verstrikken

fatalis = noodlottig

vinc(u)lum = boei; bedoeld zijn de gebreken van hun eigen wezen

877 donec = totdat

interitus, -us = ondergang

redigĕre = 1. terugbrengen, 2. in een (slechtere) toestand brengen

In de regels 878-924 ontzenuwt Lucretius de mogelijkheid dat de aarde ooit Centauren, een Scylla of een Chimaera of andere soortgelijke monsters (die een rol spelen in allerlei religieu-ze mythen) heeft voortgebracht: zoiets zou immers een biologische onmogelijkheid inhouden.

925 multo : ablativus mensurae bij durius (926)

illud : vertaal als ‘van die tijd’ (= oertijd)

926 durus = 1. hard, 2. gehard, krachtig

decet = het is passend, het is logisch

quod + coni. = omdat; gewoonlijk + indicativus

creasset : lees creavisset

927 solidus = stevig, massief

os, ossa = bot, been

intus (adv.) = binnen(in)

928 fundatus = gegrondvest

validus = sterk, krachtig

aptus = 1. samengevoegd (door), 2. uitgerust (met)

viscera (pl.t.) = 1. ingewanden, 't binnenste, 2. vlees

929 facilĕ : onz. e.v. van facilis, gebruikt als bijwoord bij caperetur

e(x) + abl. = 1. uit, 2. door

capĕre = 1. nemen, pakken, 2. beetnemen, inpakken, schaden

caperetur : afhankelijk van quod; coni. consecutivus / definitivus

930 labi : abl. e.v. van labes, -es = verderf, gebrek

931 sol, -les = zon

volvi = zich (rond)draaien; volvens is het PPA van volvĕre = (rond-)

draaien, maar ook van volvi

lustra : acc. van tijdsduur; lustrum = periode van vijf jaar

solis .. lustra : de achterliggende gedachte is dat de tijd werd gemeten m.b.v.

de baan die b.v. de zon aflegt over de hemel (= bol met in het

midden de aarde als horizontale schijf): de zon draait aldus in

een kring rond de aarde en ‘maakt’ daardoor de tijd

932 vulgivagus = overal rondzwervend

tractare = (voort)slepen, rekken

more + gen. = op de manier van; mos, mores = gewoonte, gebruik

933 curvus = gekromd, gebogen

moderator, -res = regelaar, bestuurder

aratrum = ploeg

934 quisquam = iemand; onderwerp bij erat (933) maar ook scibat (934)

scibat : lees sciebat

molirier : lees moliri = omwoelen, omgraven; oude inf. pass.

935 defodĕre = begraven, ingraven

virgultum = stekje

936 altus = hoog

decīdĕre + abl. = afsnijden van

facibu’ : lees falcibus; abl. m.v. van falx, -lces = sikkel, snoeimes

ramus = tak

937 quod .. quod : betrekk. voornaamw.; antecedent is donum (938)

crearat : lees creaverat

938 placare = kalmeren, tot bedaren brengen; de pectus (m.v.: pectora =

borst) is de zetel van de begeerten, wensen, enz.

939 glandifer, -ri = eikels dragend

quercus, -us = eik; bomen zijn als zodanig vrouwelijk

940 plerumque = meestal

hibernus = winter-

cernĕre = zien

941 arbutum = vrucht van de aardbezieboom

puniceus = purper(rood)

942 ferre = (voort)brengen, dragen

943 praeterea = bovendien

944 mortalis = 1. sterfelijk, 2. sterveling

amplus = ruim, omvangrijk

945 sedare = lessen

sitim : acc. e.v. van sitis, -tes = dorst

fons, -ntes = bron

946 decursus, -us = het omlaagstromen

aquai : lees aquae; oude gen. e.v. van de a-declinatie

947 claru’ : lees clarus = helder

citare = 1. in (snelle) beweging brengen, 2. ontbieden

sitire = dorst hebben

948 denique = tenslotte

vagus = rondzwervend; gesubstantiveerd adiectivum of vul in gedach-

ten mortalibus (944) aan

silvestris = bos-

templum = (gewijde) plaats

tenēre = 1. in beslag nemen, bewonen, 2. aanlanden bij

949 quibus e : lees e quibus = waaruit; antecedent is templa (948)

scibant : lees sciebant; hiervan hangt een A.c.I. met dubbele inf. af

umori’ : lees umoris; umor, -res = vocht(igheid)

fluentum = stroom

950 lubricus = glibberig, glad

proluvies, -es = overspoeling

lavĕre = lavare = 1. (af)wassen, 2. nat maken

umidus = vochtig

951 super + abl. = boven op

stillantia : PPA van stillare = druppelen; congrueert met fluenta (949)

952 partim = deels, voor een deel

planus = vlak, effen

scatĕre = opwellen

erumpĕre = te voorschijn stromen

campo : abl. loci of separativus bij scatere en erumpere

953 necdum = en nog niet

igni : abl. e.v. van ignis, -nes = vuur

tractare = behandelen, bewerken

uti + abl. = gebruik maken van

954 pellis, -es = vel, vacht, pels

spolium = afgestroopte huid

vestire = kleden

955 nemus, -mora = woud

cavus = hol

montis : nevenvorm van de acc. m.v. van mons, -ntes = berg

colĕre = bewonen

956 frutex, -tices = 1. struik, 2. (in 't m.v.) struikgewas

956 condĕre = verbergen

squalidus = 1. vuil, 2. ruw (van oppervlakte)

957 verber, -era = gesel(ing), zweep(slag)

coactus : PPP van cogĕre = dwingen

958 bonum : gesubstantiveerd adiectivum

spectare = uitzien naar, de blik richten op

959 mos, mores = gewoonte, gebruik

lex, leges = wet

960 quod : relativum met ingesloten antecedent; het wordt nader bepaald

door de gen. partitivus praedae; vertaal als ‘wat aan buit’

cuique : dat. e.v. van quisque = ieder

obtuli : perf. van offerre + dat. = (aan)bieden, aan de hand doen

ferre = wegdragen, meenemen

961 valēre = sterk zijn, machtig zijn

doctus : PPP van docēre = onderwijzen; vul in gedachten aan ‘door

de benarde omstandigheden waarin men leefde’

962 amantum : lees amantium; gesubstantiveerde gen. m.v. van het PPA van

amare = houden van

963 conciliare = gunstig stemmen, winnen

mutuus = wederzijds

quamque : vul in gedachten aan feminam

964 violentus = gewelddadig, onstuimig

impensus = sterk, dringend

libido = lust, hartstocht

965 pretium = beloning

pirum = peer

lectus : PPP van legĕre = uitkiezen

966 fretus + abl. = steunend op, vertrouwend op

virtus, -utes = 1. moed, 2. deugdelijkheid, voortreffelijkheid, 3. kracht

967 consectari = achterna zitten, jacht maken op

silvestris = in het bos levend, bos-

968 missile, -lia = projectiel; predicativum bij consectabantur (967) en saxis;

vertaal als ‘met … als …’

pondus, -dera = gewicht

clava = knots

969 multa .. pauca : vul in gedachten aan saecla ferarum (967) of animalia

latebra = 1. het zich schuil houden, 2. schuilplaats

In de regels 970-987 wijdt Lucretius erover uit dat de primitieve mens 's nachts niet bang was in het donker en dat hij ook niet vreesde dat de zon niet zou terugkeren boven de aarde; hoog-uit was hij bang voor wilde dieren zoals beren en leeuwen, die hem regelmatig aanvielen.

988 nimio : abl. mensurae bij plus = meer, dat op zijn beurt linquebant

(989) bepaalt

989 dulcia : congrueert met lumina (vitae) = (levens)licht

lamenta (pl.) = gejammer; abl. modi

990 unus .. quisque = ieder afzonderlijk; dit vormt een tegenstelling met multa ..

milia (999) = vele duizenden (tegelijk)

depre(he)nsus : PPP van depre(he)ndĕre = 1. grijpen, 2. verrassen, overvallen

eorum : gen. partitivus bij bij unus .. quisque

991 vivus = levend

dens, -ntes = tand

haustus : PPP van haurire = 1. putten, scheppen, 2. verslinden

992 gemitus, -us = gekreun, gekerm, gezucht

replēre = (ver)vullen

993 sepelire = begraven

bustum = graf(heuvel); bedoeld is bijv. de leeuw, in wiens maag als

in een levend graf de opgevreten mens belandde

994 quos : relativum met ingesloten antecedent

effugium = 1. het ontvluchten, 2. uitweg, gelegenheid om te vluchten

servarat : lees servaverat

adeso : PPP van adedĕre = aanvreten; vormt samen met corpore

een abl. absolutus of misschien ook een abl. qualitatis bij

het relativum quos (994)

995 posterius (adv.) = later, naderhand

tremulus = trillend, bevend

ulcus, -cera = zweer, zwerende wond

taeter, -tri = afzichtelijk, afschuwelijk

996 palma = (vlakke) hand

horrifer, -ri = huiveringwekkend

accire = ontbieden

Orcus = 1. (god van de) onderwereld, 2. dood

997 donec = totdat

privarant : lees privaverant

vermen, -ina = pijn

998 expertis : nevenvorm van de acc. m.v. van expers, -rtes + gen. =

verstoken van; het woord congrueert, net zoals ignaros

met eos (997)

ops, opes = 1. macht, kracht, 2. hulp

vellent : coniunctivus van de indirecte vraag die wordt ingeleid

door het vraagwoord quid; vertaal velle als ‘vereisen’

999 virum : nevenvorm van de gen. m.v. van vir, -ri = man

signum = veldteken, vaandel, banner

ducta : PPP van ducĕre = aanvoeren, laten oprukken

1000 exitium = ondergang, verderf

turbidus = woelig, in opschudding gebracht, troebel

pontus = zee

1001 aequor, -ra = zeeoppervlak

lidĕre = slaan, smijten

navis : nevenvorm van de acc. m.v. van navis, -es = schip

1002 hic = toen

temere = op goed geluk, zo maar

incassum = nutteloos

frustra = vergeefs

cooriri = zich verheffen

1003 saevibat : lees saeviebat

leviter : bijwoord van lĕvis = licht, gemakkelijk, lichtzinnig

1003 minae (pl.t.) = dreiging

ponĕre = neerleggen, laten varen

1004 placidus = kalm, rustig

pellacia = verlokking

1005 subdolus = bedrieglijk, arglistig

pellicĕre = verleiden

fraus, -audes = 1. bedrog, 2. schade

ridēre = (toe)lachen

1006 improbus = 1. slecht, verdorven, 2. niets ontziend

navigium = 1. vaartuig, 2. het varen

ratio, -ones = kunde, wetenschap

caecus = 1. blind, 2. verborgen

iacēre = (terneer)liggen

1007 penuria = gebrek

languentia : PPA van languēre = loom zijn, kwijnen; congrueert met

membra (1008), niet met penuria

tum = in die tijd

letum = (gewelddadige) dood

1008 contra (adv.) = daartegenover, in tegenstelling daarmee

copia = vooraad, menigte, overvloed

mersare = onderdompelen

1009 illi : bedoeld zijn de mensen uit de oertijd

imprudens, -ntes = argeloos, onkundig, onwetend

venenum = vergif

1010 vergĕre = 1. neigen, doen hellen, 2. ingieten

sollers, -rtes = bedreven, (des)kundig

ga naar tekst of woordenlijst

latest changes here: 30-07-2012 16:01

HOME VH / v incenthunink.nl