Vertaald
en toegelicht door Jan Bloemendal, Daan
den Hengst, Vincent Hunink,
Jip Lemmens, Jophn Nagelkerken, Ramon
Selles en Rogier van der Wal,
onder redactie van Piet Gerbrandy en Daan
den Hengst
(Van Oorschot), Amsterdam 2025
1432
p.; ISBN 978 90 28251281; geb. € 99
De
complete correspondentie van Cicero voor het
eerst in het Nederlands!
Marcus
Tullius Cicero schreef een imposant oeuvre
bij elkaar, bestaande uit
redevoeringen, filosofische traktaten en
werken over retorica en politiek.
Daarnaast voerde hij een levendige
correspondentie met zijn netwerk uit de
maatschappelijke elite, waarvan maar liefst
een kleine duizend brieven zijn
overgeleverd. Die zijn nu voor het eerst
integraal in het Nederlands vertaald. Verschijnt in april 2025
Dankzij
die uitgebreide briefwisselingen kunnen we bij
Cicero zowel voor als achter de
schermen kijken, tijdens de laatste fase van
de Romeinse Republiek en onder de
heerschappij van Julius Caesar. Deze
integrale, chronologisch geordende
correspondentie biedt unieke mogelijkheden om
zaken te verbinden, en feiten en
opvattingen te vergelijken. Een deel van de
brieven schreef Cicero met oog op
publicatie, andere brieven zijn echt voor de
binnen-kamer bedoeld.
De
brieven van Cicero vormen het enige echte,
grotendeels ongeredigeerde
egodocument van omvang uit de hele Oudheid.
Doordat we zijn leven bijna van dag
tot dag kunnen volgen zijn er weinig anderen
uit die tijd die we zo goed
kennen. Dat is ook al belangrijk omdat niet
alleen hij zichzelf maar ook
tijdgenoten, zoals zijn tegenstander Caesar,
hem als groot staatsman en
filosoof beschouwden. Cicero wist zich
buitengewoon gerespecteerd en zijn
politieke gezag was onbetwist.
In
zijn brieven lezen we hoe hij als politicus
worstelt met loyaliteit en het
geleidelijk wegvallen van ‘vrijheid van
meningsuiting’, en hoe hij als min of
meer liberaal zijn waardigheid probeert te
bewaren in een dictatuur. Daarmee is
deze uitgave ongemeen actueel.
Deze
unieke uitgave bevat voor het overgrote deel
nooit eerder vertaalde brieven van
Cicero (en een aantal aan hem). Maar liefst
zeven vertalers werkten er de
laatste jaren aan, onder redactie van Piet
Gerbrandy en Daan den Hengst.
Dankzij de compleetheid, de chronologische
ordening, de uitgebreide inleiding,
de vele toelichtingen en het register is Ik en
Rome een standaardwerk in het
Nederlands taalgebied, en een zeer welkom boek
voor liefhebbers van literatuur,
geschiedenis van de Oudheid, politiek,
filosofie en redenaarskunst.
Marcus
Tullius Cicero (106–43 v.Chr.), de beroemde
Romeinse redenaar, staatsman en
filosoof, verwierf een grote reputatie als
advocaat. Hij kreeg als politicus
gaandeweg meer invloed, eerst als quaestor
verantwoordelijk voor de
graantoevoer vanuit Sicilië en later zelfs als
consul.
Toen
in 50 v.Chr. het conflict tussen Pompeius en
Caesar escaleerde gaf Cicero de
voorkeur aan Pompeius, maar hij wilde Caesar
niet als vijand. Hij vluchtte uit
Rome zodra Caesar met zijn leger Italië
binnentrok, maar keerde er na Caesars
overwinning weer terug. In februari 45 v.Chr.
stierf Cicero’s dochter Tullia,
een drama dat hij nooit helemaal te boven
kwam.
Cicero
was getuige van de moord op Caesar in maart 44
v.Chr., maar maakte zelf geen
deel uit van het complot. Cicero en Marcus
Antonius waren
op dat moment de twee grootste politieke
figuren in Rome. In de machtsstrijd
die volgde op de dood van Caesar werd Cicero
echter (samen met zijn zoon, broer
en neef) door zijn machtige vijand Antonius op
een executielijst gezet.
Octavianus, de latere keizer Augustus, besloot
hem niet te beschermen – Cicero
werd op zijn vlucht vermoord. Plutarchus
schreef: ‘Zijn keel werd doorgesneden
toen hij zijn nek uit de draagbaar stak.’ In
opdracht van Antonius werden zijn
hoofd en handen afgesneden en vastgespijkerd
aan het sprekerspodium op het
Forum Romanum.
VOORBEELDBRIEF
Aan zijn goede
vriend Lucius Papirius Paetus
Rome, midden augustus 46
Cicero groet Paetus
Nog niet klaar met die flauwe grappen?
Je suggereert dat Balbus tevreden was
met een bescheiden eettafel. Volgens mij
wil je zeggen dat als
de hoge heren aan het hof zich al zo
inhouden, oud-consuls dat al helemaal
moeten. Wat je niet weet, is dat ik het
hele verhaal al bij hem heb
losgepeuterd. Hij is vanaf de stadspoort
in één rechte lijn naar mijn huis
gegaan, dat je het weet. Het verbaasde
me niet dat hij niet liever naar het
zijne ging, wel dat hij niet liever naar
de zijne ging. Ik had nog geen drie
woorden gezegd: En onze Paetus?' of hij
vertelde met zijn hand op zijn hart dat
hij het nog nooit bij iemand zo leuk had
gehad. Is dit je gewoon met praten
gelukt, Paetus? Dan zal ik mijn fijne
oren ook gespitst houden, als ik er ben!
Of was het aan het menu te danken? Dan
moet je een stotteraar* niet serieuzer
nemen dan een professioneel redenaar. Ik
krijg elke dag het ene na het andere op
mijn bord, waardoor ik niet kan komen,
maar als ik me daarvan eenmaal heb
bevrijd en naar jou toe kan, zorg ik wel
dat je niet kunt zeggen dat je het te
laat wist.
* Balbus is Latijn voor stotteraar.