|
BERNARDUS
VAN CLAIRVAUX
GOD LIEFHEBBEN
de diligendo Deo
vertaald door Vincent Hunink
ingeleid door Wim Verbaal
Kok,
Kampen 2010; tweede
druk 2011
95
blz; ISBN 978 90 435 1770 6
De heilige Bernard van Clairvaux
(1090 - 20 augustus 1153) was een Franse abt
en een leidende figuur in de kloosterorde van
de Cisterciënzers. In 1113 trad Bernard tot de
Cisterciënzer orde toe. Al drie jaar later
kreeg hij de opdracht om een dochterklooster
te stichten. Hij gaf het de naam Claire
Vallée, 'Clairvaux' in het huidige Luxemburg.
Behalve een invloedrijk geestelijke
en bestuurder heeft Bernard ook naam gemaakt
als schrijver. Een van zijn bekendste en meest
geliefde werken is 'De diligendo deo', 'over
het liefhebben van God'. Daarin behandelt hij
de vraag hoe mensen zich moeten verhouden tot
God. De kern van Bernard's antwoord staat al
in de openingsregels op bladzijde 1: "U wilt dus van mij horen waarom
wij van God moeten houden, en hoe. Dan zeg
ik: de reden om van God te houden, dat is
God. En de mate waarin? Mateloos moet het
zijn!"
Niettemin werkt
Bernard de vraag naar het hoe en wat van
onze liefde voor God vervolgens uitvoerig
uit. Het traktaat bevat onder meer een
uiteenzetting over de vier
'trappen van liefde'. Het kent verder enkele
mystieke passages, waar Bernard in lyrische
bewoordingen schrijft over, bijvoorbeeld, de
'eeuwige geestelijke dronkenschap' in de
hemel, of het jezelf verliezen in mystieke
schouwing.
Rugtekst boek:
Mensen bejegenen God met respect,
met geloof. Maar moeten zij dat ook met
liefde? Waarom verdient God liefde van de
mens? En hoe kan die liefde gestalte krijgen?
Over deze fundamentele vragen
schreef de grote Middeleeuwse denker em
kloosterstichter Bernardus van Clairvaux
(1090-1153) een beroemd geworden traktaat. Het
geldt als een van de mooiste mystieke teksten
uit de westerse traditie. In een rijke stijl,
die evengoed lyrisch en beeldrijk is als
nuchter en helder, voert Bernardus de lezer
mee. Tot over de grenzen van taal en
menselijke ervaring.
Flaptekst boek:
God liefhebben dankt zijn beroemdheid vooral aan
zijn diepe inhoud en pakkende stijl. Via heel
simpele vragen weet Bernardus van Clairvaux al
vanaf de eerste pagina door te dringen tot een
mystieke kern. Hij probeert te omschrijven wat
echte liefde voor God is, en waarom mensen die
liefde voor God zouden moeten hebben. En waar
andere mystici zich misschien zouden verliezen
in onnavolgbaar gestamel blijft Bernardus ook
in zijn meest bevlogen, lyrische passages
rationeel en beheerst. Zo maakt hij een
glashelder onderscheid tussen een viertal
'trappen' van liefde. Met als hoogste liefde:
die voor mensen omwille van God. In die meest
belangeloze vorm van liefde wordt de mens,
zoals Bernardus het zegt, 'vergoddelijkt'.
Bij dat alles benadrukt Bernardus,
verrassend genoeg, het belang van het lichaam.
En in warme bewoordingen schildert hij de
eeuwigdurende vreugde als de Bruidegom ons
uitnodigt aan zijn feestmaal. In het
onsterfelijke leven na de dood raken mensen
geestelijk in vervoering door oneindige
overvloed, staan zij in vuur en vlam voor God.
Bondig en diepgaand, bijbels en
persoonlijk, nuchter en 'dronken': God
liefhebben is dat alles tegelijk. Ook in
de 21 eeuw maken Bernardus' denkkracht en
taalvermogen grote indruk.
FRAGMENTEN
WARE LIEFDE
[17] Van God houden
blijft niet zonder beloning. Ook al moet die
beloning niet het doel zijn waarom we van Hem
houden. Ware liefde kan niet met lege handen
blijven staan, maar het is geen handel: Zij is niet
uit op eigenbelang (1 Korintiërs 13:5).
Ware liefde is ware genegenheid, geen zakelijke
overeenkomst. Niet te verkrijgen op afspraak, en
ook zelf krijgt zij niets op die manier.
Spontaan komt zij opzetten en zij laat een mens
spontaan reageren.
Ware liefde is zichzelf genoeg. Zij heeft haar
beloning al: datgene waarnaar zij echt uitgaat.
Want gaat je liefde eigenlijk naar iets uit
omwille van iets anders? Dan houd je duidelijk
van dat achterliggende doel van je liefde, niet
van het middel daartoe. Paulus verkondigt het
evangelie niet om te eten, maar hij eet om het
evangelie te verkondigen. Dat is omdat zijn
liefde niet uitgaat naar eten, maar naar het
evangelie. Ware liefde zoekt geen beloning maar
verdient die.
Een beloning wordt natuurlijk wel in het
vooruitzicht gesteld van wie nog niet liefheeft,
en is verschuldigd aan wie al wel liefhebt en
wordt daadwerkelijk gegeven aan wie volhoudt. Zo
is het tenslotte ook wanneer wij pleiten voor
minder belangrijke zaken. Wij gebruiken beloften
of beloningen om onwilligen te stimuleren, niet
bij mensen die zich spontaan melden.
Moet je soms iemand cadeaus geven om hem te
laten doen wat hij uit zichzelf al graag wil?
Dat is toch ondenkbaar? Wie honger heeft,
bijvoorbeeld, hoef je er nooit toe te bewegen om
te eten. Wie dorst heeft zal willen drinken. En
een moeder, ja, die zal toch altijd het kind van
haar schoot de borst willen geven! (vgl. Jesaja
49:15). Of stel, je suggereert iemand een hek te
zetten om zijn eigen wijngaard, een geultje te
graven rond zijn boom, of zijn eigen huis op te
bouwen. Werk je dan soms met met een verzoek of
een beloning? Dat is toch ondenkbaar!
Des te meer geldt dit voor voor de liefde tot
God. Een hart dat van God houdt zoekt geen
andere beloning voor zijn liefde dan Hem. En
doet het dat wel, dan houdt het beslist van dat
andere, niet van God.
OPGAAN IN GOD
[27] Gelukkig
wie het heeft verdiend de vierde trap te
bereiken. Daarop houdt de mens alleen van
zichzelf omwille van God. (...)
Gelukzalig en heilig noem ik de mens aan wie
het gegeven is zoiets in zijn sterfelijk
leven af en toe te ervaren, of ook maar
eenmaal, en dan nog in een flits, amper een
enkel moment. Jezelf in zekere zin verliezen
alsof je niet bestaat, geen bewustzijn meer
van jezelf hebben, jezelf ontledigen (vgl.
Filippenzen 2:7), bijna tot nul te worden
teruggebracht, dat hoort bij een hemelse
levensstaat en niet bij menselijke emoties.
En mag enige sterveling dit soms in een
flits, zoals gezegd, en voor een ogenblik
ervaren, dan voelt hij meteen wat anders: de
jaloezie van deze boze wereld en onrust door
de slechtheid van de dag. Dit lichaam van de
dood weegt dan zwaar, hij krijgt last van
lichamelijke noden, verval en aftakeling
breken zijn kracht. En wat nog sterker en
heftiger doorwerkt: broederlijke liefde
roept hem terug.
Vreselijk, hij keert dan noodgedwongen terug
naar zichzelf en valt terug op wat bij
mensen hoort en in zijn ellende schreeuwt
hij het uit: Ik ongelukkige mens! Wie
zal mij bevrijden uit dit lichaam dat mij
ten dode opschrijft? (Romeinen 7:24).
VOLLEDIGE
TEKST
De volledige tekst van dit boek
is op deze site beschikbaar. Iedereen wordt
van harte uitgenodigd om de tekst te
downloaden en te lezen. Wilt u fragmenten van
de tekst overnemen in een commerciële uitgave,
dan is toestemming vereist. Een berichtje naar
mij wordt sowieso op prijs gesteld ! Het is
voor mij aardig om te horen wat er met deze
tekst gebeurt.
Gebruik onderstaande link om het bestand te
downloaden.
Recensies
'De (..) beginwoorden van het beroemde traktaat
(...) krijgen in de vertaling van Vincent Hunink
hun oorspronkelijke scherpte en schoonheid
terug. De hele tekst ademt diezelfde directheid
en precisie. Een climax vormen de trappen van
liefde van het derde en laatste hoofdstuk. Ook
hier die kristalheldere klank: ("...")
In een korte verantwoording achteraan licht
Vincent Hunink zijn vertaalstijl toe: "Ik heb
onder meer gestreefd naar uiterste transparantie
en zo groot mogelijke verstaanbaarheid. Zeker
bij een mystieke tekst als deze vind ik het
belangrijk dat de taal zo min mogelijk 'in de
weg zit'."
De vertaler slaagde uitstekend in zijn opzet.
Een oud document heeft hij weten te ontdoen van
het stof der tijden. Het traktaat nodigt
daardoor niet alleen uit tot persoonlijke
lectuur maar ook tot voordracht. Met enige
verbeelding zie je de witte monnik zijn tekst
met retorische virtuositeit over de hoofden van
zijn jeugdig publiek uitstrooien.
(...)
God liefhebben is wereldliteratuur. Dit
is voortreffelijke mystiek, waarin de schrijver
de mens wijst op zijn ingeboren waardigheid en
op de liefde als meest volkomen uitbloei van de
humanitas. De inleiding van Wim Verbaal,
een prominent Bernarduskenner, plaatst de tekst
van God liefhebben in zijn literaire en
historische kader. De verzorgde uitvoering door
uitgever Kok, compleet met stofwikkel,
onderstreept nog eens dat liefde onschatbaar
blijft. Of met de woorden van Bernardus:
"Heilige, reine liefde! Heerlijk zoete emotie,
zuivere en geklaarde wilsconcentratie! Ja,
geklaarder en zuiverder naarmate er niets eigens
meer in achterblijft, en zoeter en heerlijker
naarmate alles wat zij waarneemt goddelijk is.
Zo'n emotie krijgen, dat is vergoddelijking."
uit de recensie door G u e r r i
c A e r d e n o c s o
in De Kovel,
monastiek tijdschrift voior Vlaanderen en
Nederland 13, juni 2010, p.98-9
===
'Een van de beroemdste traktaten van
Bernardus van Clairvaus is De diligendo Deo. Uit
dat traktaatje komen de beroemde zinnen: de
reden om God lief te hebben is God en de mate
waarin dat moet gebeuren is mateloos. Het gaat
met andere woorden om een parel van de Westerse
mystiek waarin Bernardus de kwestie van de
liefde bespreekt: waarom God moet bemind worden
en hoe. De uitgave is bijzonder verzorgd! Een
kleine hardcover met een klare bladspiegel. Een
beknopte toelichting in de inleiding en slechts
enkele voetnoten. Werkelijk een aanradertje. In
deze reeks verschijnen trouwens meerdere
mystieke traktaatjes, o.a. Thomas a Kempis.'
ES op www.christusrex.be
latest changes
here: 30 maart 2023
|
|