|
VincentHunink |
|
|
|
HOME | VERTALINGEN | ALLE PUBLICATIES | INDEX | CONTACT |
|
GOED ONDERWIJS Damon, Budel 2008; 2e druk 2009; 3e druk
2011 ISBN 978 90 6340 140 1; pb.,130 blz; EUR 18,90 Wat moet je beginners vertellen
over de christelijke leer? Hoe houd je er
zelf plezier in, ook al moet je iets voor de
honderdste keer uitleggen? Kortom, hoe geef
je goed en inspirerend onderwijs, zonder
zelf gedemotiveerd te raken? In zijn geschrift De
Catechizandis Rudibus geeft Augustinus
antwoorden op deze vragen. Hij schreef het
boek op verzoek van een bekende uit
Carthago, en het is direct gericht op de
dagelijkse praktijk. Allereerst gaat
Augustinus in op didactische punten. Hij
benadrukt de manieren waarop de docent zijn
eigen blijmoedigheid op peil kan houden.
Vervolgens geeft hij een model-uiteenzetting
van de christelijke leer en de hoofdpunten
uit de Bijbel. Aan het slot volgt nog een
tweede samenvatting hiervan in slechts
enkele bladzijden. Veel van wat Augustinus schrijft
is relevant en ook in onze tijd toepasbaar
voor iedereen die effectief onderwijs wil
geven. In het huidige onderwijsdebat krijgt
het zelfs een verrassend actuele betekenis.
De wijsheid van de vroege Kerkvader kan ook
voor moderne mensen een steun zijn. En de
samenvattingen van de christelijke leer zijn
minstens nuttig voor wie daarvan eigenlijk
niet heel goed op de hoogte is. De nieuwe vertaling door Vincent
Hunink en Hans van Reisen is voorzien van
een uitgebreide inleiding en is afgedrukt
naast de originele, Latijnse tekst. In de gewijzigde vierde druk van
2018 (als paperback) is de Latijnse
brontekst niet meer opgenomen.
Fragment
1: "Hoofd- en bijzaken onderscheiden Het verhaal is compleet wanneer het eerste godsdienstonderwijs voor elke kandidaat loopt vanaf de tekst In het begin schiep God de hemel en de aarde tot aan de huidige tijd van de Kerk. Maar daarom hoeven we nog niet de volledige Pentateuch,de volledige boeken van Rechters, Koningen en Ezra, het volledige evangelie en de Handelingen van de Apostelen uit het hoofd voor te dragen, als we die woord voor woord van buiten kennen, ofwel de hele inhoud van die boeken in onze eigen woorden na te vertellen en te verklaren. Daar is geen tijd voor en het is ook helemaal niet nodig. Wat moeten we dan wel? Een korte, algemene samenvatting geven van alles, op zo'n manier dat we een selectie maken van bepaalde bijzonderheden die de luisteraar interesseren en die op beslissende momenten in de geschiedenis liggen. We moeten die zogezegd niet tonen als een handschrift in een foedraal en meteen weer aan het zicht onttrekken, maar er even bij blijven stilstaan. We moeten als het ware de inhoud eruit halen en uitspreiden en aan de toehoorders voorhouden om te bekijken en bewonderen. De rest kunnen we dan snel doorlopen en zo in het grotere geheel vervlechten. Op die manier komen de punten die we het meest onder de aandacht willen brengen het best tot hun recht, doordat de rest op de achtergrond blijft. Dit voorkomt ook dat de luisteraar al vermoeid is als hij bij die punten aankomt, terwijl we hem met ons verhaal juist willen stimuleren, of dat zijn geheugen in de war raakt, terwijl hij van onze lessen juist iets moet opsteken. In alle dingen
moeten wij natuurlijk zelf het doel voor ogen
houden van het gebod dat luidt: De liefde
die voortkomt uit een rein hart, een zuiver
geweten en een oprecht geloof.Al onze
woorden moeten we daarop betrekken. Maar dat
niet alleen, we moeten ook de blik van degene
die iets van onze woorden opsteekt daarheen
leiden, daarop richten. Alles wat we in de
Heilige Schrift lezen van voor de komst van de
Heer is namelijk maar voor één doel geschreven:
als verwijzing naar zijn komst en als
voorafbeelding van de toekomstige Kerk, dat wil
zeggen het volk van God onder alle volkeren,
zijn lichaam. Daarbij worden dan ook alle
heiligen meegerekend die al voor zijn komst
leefden in deze wereld. Zij geloofden evengoed
dat Hij zou komen als wij dat Hij gekomen is! (uit c.5 en 6)
Fragment 2: "Oorzaken van weerzin tegen lesgeven" Ik heb maar één
luide klacht van jou gehoord: wanneer jij
iemand laat kennismaken met het christendom
vind je je eigen betoog 'waardeloos en
ondermaats'. Dat komt, weet ik, niet door
gebrek aan stof (ik besef dat je op dit punt
voldoende bent voorbereid en toegerust) of
door gebrek aan taalvermogen, maar door een
innerlijke weerzin. Misschien is dat vanwege
de reden die ik noemde: we beleven meer
genoegen en worden meer geboeid door wat we in
stilte waarnemen in de geest, en daarvan
willen we niet worden weggeroepen naar het
geraas van woorden dat daarvan zo sterk
verschilt. Of misschien is
het zo dat we het houden van een betoog wel
aardig vinden, maar ook willen horen of lezen
wat door anderen beter is uitgedrukt en wat
zich aandient zonder onze inzet en zorg.
Zoiets doen we dan liever dan improviserend
woorden aanpassen aan andermans
begripsvermogen met onzekere afloop: schieten
ons wel de juiste woorden te binnen voor wat
we bedoelen? En heeft ons gehoor er echt iets
aan? Of misschien komt het doordat de lesstof
voor beginners bij onszelf overbekend is. We
hebben die niet meer nodig om zelf verder te
komen, en daarom hebben we geen zin om er heel
vaak bij terug te keren. Het is dan een
platgetreden pad, een soort kinderspel. Onze
geest, die al een tikje groter gegroeid is,
heeft daar geen enkel plezier meer in. Weerzin bij een
spreker kan ook komen door een gehoor dat geen
reactie geeft. Niet dat het ons past te vissen
naar lof van mensen, maar wat wij overbrengen
zijn dingen van God! Hoe meer genegenheid we
voelen voor de mensen voor wie we spreken, des
te vuriger willen we dat zij aanvaarden wat ze
aangereikt krijgen voor hun heil! Lukt dat
niet, dan stoort ons dat, dan gaan we midden
in de race totaal onderuit, alsof al onze
moeite voor niets is. Soms gebeurt het
ook dat we iets moeten afbreken wat we heel
graag doen, een activiteit waar we genoegen in
hebben of die ons belangrijker lijkt, en
moeten we ineens aan iemand
godsdienstonderwijs geven, in opdracht van een
persoon die we niet voor het hoofd willen
stoten of op onontkoombare aandrang van
bepaalde mensen. Dan komen we gejaagd bij een
taak waar grote kalmte voor nodig is, en
vinden we het vervelend dat we onze
activiteiten niet mogen uitvoeren in de
volgorde die we willen en dat we niet alles
goed kunnen doen. Ons betoog vloeit dan voort
uit dat gevoel van teleurstelling en is niet
zo aantrekkelijk. Vanuit die dorre
neerslachtigheid kunnen onze woorden niet zo
sprankelen. Een enkele keer
ook is ons hart bevangen door droefheid omdat
we ons ergens aan hebben geërgerd, en krijgen
we juist op zo'n moment te horen: 'Kom, praat
eens met hem, hij wil christen worden!' Dat
horen we dan van mensen die niet weten wat ons
diep van binnen verteert. En als wij tegenover
hen beter niet open kunnen zijn over ons
gevoel, gaan wij met tegenzin in op hun
verzoek. Zo'n betoog wordt dan alleszins slap
en futloos, want het moet door de aders van
een hart waar het kolkt en stoomt. (uit c.14) In het vervolg
van de tekst biedt Augustinus voor elk van de
genoemde mogelijke oorzaken van weerzin bij
een leraar een passend tegenmiddel! Een
voorbeeld daarvan volgt hieronder in fragment
3 Fragment 3: "Overbekende stof" Maar het kan ook
zijn dat we het vervelend vinden om vertrouwde
stof, dingen voor kleine kinderen, telkens te
herhalen. Laten we ons dan aanpassen aan hen
met de liefde van een broeder, een vader, een
moeder. En zijn we eenmaal verbonden met hun
hart, dan lijkt die stof ook voor ons nieuw.
Want groot is de kracht van het
inlevingsvermogen: als het hun iets doet
wanneer wij spreken en ons wanneer zij leren,
dan wonen wij in elkaar. Wat zij horen,
spreken ze zo in zekere zin uit in ons, en wij
leren in hen op een bepaalde manier wat wij
zelf doceren. Gebeurt zoiets
niet ook met ruime, fraaie plekken in een stad
of op het land, die we al vaak gezien hebben
en waar we zonder speciaal plezier aan
voorbijgaan? Als we die tonen aan mensen die
ze nog nooit hebben gezien, wordt door hun
verrukking over het nieuwe onze verrukking
hernieuwd! En dat is eens te meer zo naarmate
zij meer onze vrienden zijn. Want hoe meer wij
via de liefdesband in hen zijn, des te meer
wordt ook voor ons alles wat oud was nieuw. Maar als wij zelf
enige vooruitgang hebben geboekt in meditatie,
willen we niet dat degenen die we liefhebben
blij en verbaasd zijn bij het bekijken van
werk van mensenhand. Nee, dan willen we hen
meevoeren naar het niveau van de vaardigheid
en het ontwerp van de maker, en vandaar
opklimmen tot bewondering en lof van God de
Allesschepper, waar de liefde haar
vruchtbaarste einddoel vindt. Des te meer moet
het ons verrukken als mensen aanstalten maken
om te leren over God, want alles wat te leren
is moeten we leren omwille van Hem. En wij
moeten onszelf dan hernieuwen in hun ervaring
van nieuwheid. Als onze prediking lauwer is
dan normaal, kan ze gaan gloeien door hun
bijzondere manier van luisteren. Voor het verkrijgen van blijdschap komt er nog een gedachte en overweging bij: uit wat voor dodelijke dwaling gaat de ander nu over tot leven! Straten die ons heel vertrouwd zijn lopen we welwillend en blijmoedig door wanneer we iemand de weg wijzen die is verdwaald en in de problemen zit. Dan moeten we toch veel energieker en enthousiaster wandelen door dat heilzame onderricht, zelfs bij onderdelen waar voor ons geen herhaling nodig is! Want een ziel die medelijden verdient, die afgepeigerd is door de dwalingen van deze wereld, die geleiden wij dan over de wegen van vrede, in opdracht van Hem die ons die vrede heeft gegeven! (c.17)
Gepubliceerd fragment over 'Blijmoedig doceren' (in: Lampas 43, 2010, 420-428)
T j e r k d e R e u s in CV Koers (Opionieblad voor de christen vandaag), april 2008, p.49 --- kort signalement van het boek in: Schoolbestuur (magazine voor bestuurders, toezichthouders en managers in het katholiek onderwijs) 28, 2008, nr 2 maart 2008 --- '(...) De vertaling leest lekker, maar laat ook steken vallen. Als Augustinus op pagina 96 elegant de centrale gedachte verwoordt dat het liefdevolle afdalen van de leraar tot de leerling dwingt tot verinnerlijking en daarmee een sublieme parallel suggereert met de Incarnatie van de Logos, blijft er in de vertaling niets van die rijkdom over. Hier was toch wel wat meer van te maken geweest. Maar goed, het neemt niet weg dat we blij zijn dat deze mooie tekst weer in het Nederlands beschikbaar is gemaakt.' H.R. in Katholiek Nieuwsblad van 18 april 2008, p.17 aantekening van Vincent Hunink: ik begrijp ook na drie keer herlezen van p.96 niet waar de recensent op doelt. Van de Logos is op die bladzijde geen sprake, ook niet in een toespeling. Wel is er sprake van 'intellectus', maar dat betreft niet de Logos, maar de verstandelijke talenten en verlangens van een concrete leraar die eigenlijk liever met hoge wetenschap bezig is dan dat hij elementaire dingen uitlegt.(vgl de aankondiging van dit punt op blz. 90-91). --- '(...) bijzonder fraai uitgegeven boek. Dankzij een uitgebreide en goed gedocumenteerde inleiuding komen talloze interessante aspecten aan de orde (...) Een welkome aanvulling in het portret dat Damon aldus samenstelt van deze kleurrijke kerkvader. Van harte aanbevolen.' L o u i s N a b b e in: De Roerom 22,8 (april 2008), p.21 --- Uitgebreide
recensie door Dr. C h a r l e s
V e r g e e r in Filosofie
Magazine 18, 2008, 2, april/meri,
p.58-59. De volledige tekst van de bespreking
volgt hieronder. Ze is overgenomen met
vriendelijke toestemming van de auteur. "
‘Petisti me’, ‘Je hebt me gevraagd, broeder
Deogratias, of ik je iets bruikbaars wilde
schrijven over godsdienstonderwijs aan
beginners.’ De steller van deze beginzin is
stellig zelf geen beginneling. Augustinus is er
een meester in, eenvoudige en direct
aansprekende zinnen neer te schrijven die toch
geraffineerd retorisch in elkaar steken. Het
lijkt of hij zich richt tot de ons onbekende
diaken Godzijdank, maar wij zijn het die hij op
de korrel heeft. Deogratias immers wist wel dat
hij dit gevraagd had, dat hij diaken in Carthago
was en al de verdere bijzonderheden die in de
inleiding staan, die alleen de dubbele bedoeling
hebben onze belangstelling te wekken en het
algemene belang te onderstrepen door het
bijzondere eraan toe te voegen. Augustinus is een meester in wat in het hedendaagse Hollandse kippenengels ‘oneliners’ heet. Telkens weet hij weer een betoog in één zin samen te vatten. Onderstrepen hoef je in zijn teksten niet, dat doet hij zelf wel. ‘Een zondig mens is altijd nog beter dan een dier.’ Daar kun je in een preek mee aankomen, ook op de werkdagen van de week zal dit op de markt en bij de haven aangehaald worden. ‘Want
wat een mens ook doet, hij merkt dat God te
prijzen valt in zijn daden.’ Een zin waarbij in
onze taal niet duidelijk is naar wie het
persoonlijk voornaamwoord verwijst. Dat is in
het Latijn op slag duidelijk. (cap. 30) Als de
mens rechtvaardig handelt, merkt hij dat God te
prijzen is in zijn beloningen. En als de mens
zondigt merkt hij dat God te prijzen valt in
zijn rechtvaardige straffen en daarna, als de
mens zich betert, in de vergeving van zijn
wandaden. Een wonderlijk platoonse gedachte,
hier afkomstig uit de psalmen (144, 3) en meteen
filosofisch uitgebuit door er de beweegreden
Gods uit te halen om mens en wereld te scheppen. --- 'Wat
in dit boek opnieuw opvalt, is Augustinus' warme
interesse in mensen, en ook zijn vermogen om te
nuanceren en zichzelf te relativeren. Zo weet
hij alle gewichtigheid te vermijden en
onderricht in het geloof uiterst eenvoudig te
maken. Hij begint niet bij details, maar bij
Gods liefde voor mensen. En opnieuw toont
Augustinus zich een groot mensenkenner. Dit
stelt hem in staat zwakten te analyseren bij
zowel leraar als leerling. (...) Drs. J. K l e i s e n in NBD Biblion (Openbare bibliotheken) april 2008. Op grond van deze tekst hebben de openbare bibliotheken in Nederland in totaal 8 exemplaren besteld... --- 'Met deze publicatie is Augustinus de eerste lerarenopleider of in ieder geval de eerste die een boek schrijft voor leraren in opleiding. Het is een uniek geschrift (...) veel van wat A. heeft geschreven is nog steeds bruikbaar en relevant voor huidige leraren (in opleiding). In het huidige onderwijsdebat krijgt het zelfs een verrassend actuele betekenis. Bijzonder is dat naast alle vernieuwingen een aantal opvattingen en 'onderwijsheden' al zo oud zijn. Anders dan veel hedendaagse boeken over onderwijs is van dit boek ook de vormgeving prachtig: ook daarom een hebbeding.' G.G. in VELON/VELOV, Tijdschrift voor lerarenopleiders 29,2, april 2008, 54-55 --- '(...) is het goed om in de leer te gaan bij Augustinus' uit samenvattende bespreking door P i e t e r d e B o e r in De Oogst (maandblad tot heil des volks) 71, 2008, nr.837 (juni 2008), p.29. --- 'De
vertaling (...) verdient overigens alle
bewondering omdat het bepaald geen simpele klus
was. Soms lijkt het erop dat in het Latijn van
Augustinus' essay de stilistische en literaire
bekommernis van de oud-professor in de retorica
het heeft gewonnen van de pastorale bekommernis
van de kerkvader om helder over te komen, al zal
Deogratias, dank zij zijn eigen retorische
vorming, met het Latijn van Augustinus minder
moeite hebben gehad dan wij. In elk geval levert
de vertaling een uitstekend leesbaar Nederlands
op, terwijl het Latijn met grote precisie wordt
weergegeven. Het kritisch toetsen van deze
bewering wordt aanmerkelijk vergemakkelijkt
doordat de Latijnse en de Nederlandse tekst
naast elkaar staan afgedrukt. H.J. M u l d e r in: Amphora, mededelingen van de vereniging Vrienden van het gymnasium voor gymnasiaal onderwijs in de ruimste zin, 37,3, juni 2008, 13-14 --- '(...) De nieuwe Nederlandse vertaling is vlot leesbaar en is van een prachtige inleiding voorzien. De gekozen Nederlandse titel Goed onderwijs is misschien ook daarom aardig, omdat het een mogelijk gebruik van het boek in het onderwijs suggereert. Het zou een mooi boek zijn om met beginnende docenten in het katholiek onderwijs te behandelen! (...)' D i e d e r i k W i e n e n in RK Kerk.nl boekenwijzer zomer 2008, 358-9 (uitvoerige bespreking) --- '(...) verrassende actualiteit' K. v a n d e r Z w a a g in: Reformatorisch Dagblad 27 augustus 2008, p.14 (uitvoerige inhoudelijke beschrijving van deze en een andere vertaling van Augustinus) --- '(...) vooral de samenvatting van het christelijk geloof in een vogelvlucht door de bijbel (...) is fenomenaal TK in Inspiratie Magazine 4, 2008, p.24 --- 'Al met al is het een aardig boek dat een ver verleden dichterbij brengt. Het boek kan ook een praktische functie vervullen [sc. voor docenten en in de klas]' T o n R o u m e n in: Narthex 8, 2009, augustus 2008, 64 --- 'De
lessen van Aurelius Augustinus zijn nog altijd
actueel' B a r t J a n S p r u y t in HP De Tijd 5 september 2008, 58-59 --- '(...) Interessant dus ook voor hedendaagse onderwijzers' Korte vermelding in: Vives, vakblad tbv ict-vernieuwingen binnen het onderwijs, 87, september 2008, p.23 --- Korte vermelding in: catalogus Carolushuis, verzendhuis van bisdom Roermond, uitgaven 2008-2009, p.12 --- '(...) fraai uitgevoerde publicatie (...) (Opnieuw) schitterend om te lezen.' Korte signalering door W. V e r b o o m in: Theol.Ref. september 2008 --- Samenvatting en sympathiserende beschrijving door D i e d e r i k W i e n e n in Augustijns Forum 7 (2008), 4/5,2-3. Vertalers niet genoemd, geen opmerkingen over de vertaling zelf. --- '(...) Cathecheten en zij die zich bezig houden met cursussen 'Christelijk geloof' - en dat zijn er gelukkig velen in onze dagen - mogen de vertalers van "De Cathechizandis Rudibus" dankbaar zijn dat zij dit werk van de kerkvader uit de 5e eeuw voor de 21e eeuw toegankelijk hebben gemaakt. (...) Diverse doelgroepen kunnen dus hun winst doen met dit klassieke werk. Uitgeverij Damon, die de laatste jaren meer Augustiniana heeft uitgegeven, heeft ook deze uitgave tot een prettig leesbaar boek gemaakt.' Ds J. V o g e l in: Ons Kerkbblad 19 december 2008 --- '(...) Leuk aan het boek is dat op de linkerbladzijde de Latijnse en op de rechterpagina de Nederlandse tekst is weergegeven. Zo kunt u tijdens het lezen onder andere uw Latijnse woordenschat vergroten. (...) Inderdaad, in het contact met onze seculiere medemens kunnen die zes pagina's heel zinvol zijn. Concreet: gebruik dit bijvoorbeeld om aan je medestudenten uit te leggen wat je gelooft. Een ieder die ooit inaanraking zal komen met het onderwijs en daarbij een visie behoeft, raad ik van harte aan om dit boek te lezen. En een ieder die lesgeeft (in wat voor context dan ook) zou dit boek gelezen moeten hebben voor bewustwording waar het bij onderwijzen werkelijk om draait. Eigenlijk zou het verplichte kost op christelijke lerarenopleidingen en pabo's moeten zijn!' S i m o n e K r o e s in Documentum (tijdsch. van Depositum Custodi, Reformatorische Studentenvereniging, vgl. www.depositumcustodi.nl) (voorjaar 2009), p.55-56 --- --- '(...) Goed onderwijs is een geschrift dat na 1600 jaar na de eerste verschijning zijn waarde heeft weten te behouden. Dat heeft ook te maken met de soepele en leesbare, maar nooit gemakszuchtige vertaling. Hierdoor is het verhaal nergens gedateerd of plechtstatig. Zodoende is het in deze seculiere maatschappij opnieuw een goede eerste kennismaking met de geschiedenis van het christendom en biedt het docenten nog steeds een belangrijk inzicht: als je de liefde voor je vak wilt delen, moet je open staan voor de motieven waarmee jouw leerlingen je lessen volgen.' D
a a n S c h u i j t in
Kleio, tijdschrift van de
vereniging van docentern in geschiedenis en
staatsinrichtin g in Nederland, 50, 2009, nr.2,
april 2009, 24-25. Besproken boek is dan 'Boek
van de maand' --- Beschouwing
over het boek in: Gezinsgids, christelijk
magazine voor het gezin, 16 otkober 2014, blz.
44-45 (n.a.v. verschijning van een ander
boekje), in serie 'Oud Goud', onder de titel
'Liefde voor leerlingen geeft energie' --- Recensie
door L. Vogelaar in: Criterium, educatief blad
voor school en gezin, 44, 2015, nr. 6
(december), p.25; ---
latest changes here:
01-03-2022
|
