Pronkpassages (Florida) II: Het oog van de adelaar 

In een filosofisch betoog, misschien over de uiterlijke schijn van de dingen of de beperkte vermogens van de zintuigen, komt Apuleius uit op een beschrijving van een adelaar, een passage die sterk beïnvloed is door Homerus. Onmiddellijk hierna breekt het fragment af, midden in een zin. Het is blijkbaar uitgekozen juist vanwege het beeld. Het zal waarschijnlijk gevolgd zijn door een beschouwing over de scherpte van geest van filosofen.

Nee, dan mijn voorvader Socrates! Toen deze eens een knappe jongeman zag, die wat lang zijn mond hield, zei hij: `Zeg eens wat, dan kan ik je zien!'. Socrates kon dus iemand die zijn mond hield, niet zien. Hij meende namelijk dat je de mensen niet moet bekijken met je ogen, maar met de scherpte van de geest en de blik van de ziel. En hiermee dacht hij er anders over dan die soldaat bij Plautus, die zegt:

Beter één getuige met ogen in zijn kop dan tien met oren. 

Sterker nog, hij had dit vers omgedraaid voor zijn beoordeling van de mensen:

Beter één getuige met oren in zijn kop dan tien met ogen.

Overigens, als het oordeel van de ogen zwaarder woog dan dat van de ziel, dan zouden we het in wijsheid zeker moeten afleggen tegen de adelaar. Want wij mensen kunnen noch wat een beetje veraf ligt waarnemen, noch wat heel dichtbij ligt, maar allemaal zijn we, in zekere zin, stekeblind. En als je het herleidt tot onze ogen en die aardse, doffe blik van ons, dan is het woord van de meester-dichter werkelijk zeer waar: dat ons een soort van wolk voor ogen hangt en wij niet verder vermogen waar te nemen dan een steenworp.

Als de adelaar daarentegen zich tot aan de wolken hemelhoog verheven heeft, en met zijn vleugels heel die ruimte heeft doorkruist waarin het regent en sneeuwt, die toplaag waar geen bliksem en geen weerlicht bovenuit reikt, juist op, zogezegd, de etherbodem, de orkaanspits -- als dus de adelaar tot hier is opgestegen, laat hij heel de massa van zijn lijf door lichte zwenkingen glijden naar links of rechts, zijn vleugelzeilen wendend waarheen hij maar wil met het kleine roer van zijn staart; dan overziet hij daar alles, zijn slagpen-roeiriemen onvermoeibaar uitgestoken; éven houdt hij zijn vlucht in, hangt hij haast stil, rondturend, spiedend op welke prooi hij zich, als een bliksemschicht, omlaag zal storten; aan de hemel, onverhoeds, neemt hij tegelijk het vee waar op de velden, het wild in de bergen en de mensen in de steden, met één blik, in één en dezelfde aanval; om zo zijn bek te boren, zijn klauwen in te klinken in een nietsvermoedend lam of een schichtige haas of wat voor beest dan ook het lot hem te eten of te verscheuren brengt...

Volledige tekst

De volledige tekst van Apuleius' Pronkpassages & Demonen, vertaald door Vincent Hunink (Amsterdam 1994) is op deze site beschikbaar. Iedereen wordt van harte uitgenodigd om de tekst te downloaden en te lezen. Wilt u fragmenten van de tekst overnemen in een commerciële uitgave, dan is toestemming van de uitgever nodig (Singel 262, 1016 AC AMSTERDAM). Een berichtje naar mij wordt sowieso op prijs gesteld ! Het is voor mij aardig om te horen wat er met deze tekst gebeurt.

Gebruik onderstaande link om het bestand te downloaden.

download Pronkpassages & Demonen als ebook (epub)

latest changes here: 5-10-2023