Hermaion-medewerkers en auteurs tijdens een afsluitend etentje
Utrecht, 6 juni 2012

TEKSTVOORBEELD
(vertaling)

Actief in dienst van de filosofie (Epistula 8)
 

Beste Lucilius,

'Aha!' zeg je. 'Dus ik moet van jou de grote massa uit de weg gaan? En me ergens terugtrekken en daar tevreden zijn met mijn schone geweten? Waar zijn nu die richtlijnen van jullie denkers? Die pleiten toch voor een actief leven tot je dood!'

Dat eerste lijkt inderdaad wat ik jou aanraad, voor dit moment. Maar ik heb mezelf opgesloten en de voordeur dichtgetrokken met een duidelijk doel : ik wil voor veel anderen van nut zijn. Geen dag wordt hier verlummeld, zelfs een deel van de nachten reserveer ik voor studie. Ik neem niet ruim de tijd voor slaap maar geef eraan toe als het moet. Als mijn ogen afgemat zijn van het lange wakkerblijven en vanzelf dichtvallen hou ik ze gericht op waar ik mee bezig ben.

Ik heb me van de mensen teruggetrokken, ja, en dat niet alleen: ook van de dagelijkse dingen, speciaal die van mezelf. Ik werk ten behoeve van latere generaties. Daarvoor schrijf ik gedachten op waar zij iets aan kunnen hebben. Heilzame adviezen zet ik op papier, een soort recepten voor nuttige geneesmiddelen. Dat die werken heb ik ervaren aan mijn eigen zweren: totaal genezen zijn ze niet, maar de woekering is opgehouden.

Anderen wijs ik het rechte pad. Pas laat heb ik dat zelf gevonden, toen ik moe was van het dwalen. Nu roep ik luid en duidelijk: 'Vermijd alles wat het volk fijn vindt of wat door toeval in je bezit is gekomen. Brengt het Lot iets goeds? Wees op je hoede, wees voorzichtig, blijf staan. Een wild dier of een vis laten zich verleiden door wat er goed uitziet en komen dan bedrogen uit. Zie jij hier "gaven van Fortuna"? Het is een valkuil!

Beste mensen, iedereen die een veilig leven wil moet die "gunsten" zoveel mogelijk vermijden. Je komt er niet meer vanaf. Ja, ook op dit punt zitten wij stakkers ernaast: we denken dat wij die dingen bezitten, maar we zitten eraan vastgeplakt.

Als we zo doorgaan belanden we in een afgrond. Leven op zo grote hoogte eindigt in een val. Zodra we gaan ontsporen door voorspoed, is zelfs verzet niet meer mogelijk, of minstens vallen met geheven hoofd of in één keer. Nee, Fortuna schuift ons niet opzij, ze smijt ons af en loopt ons dan onder de voet.

Hou deze gezonde en heilzame levensregel aan: geef toe aan je lichaam, maar alleen voor zover nodig om goed in vorm te blijven. Je moet het lichaam wel stevig aanpakken, anders luistert het misschien niet meer naar je geest.

Voedsel moet de honger stillen, drinken je dorst lessen, kleding kou afweren. Een huis moet bescherming bieden tegen weer en wind. Maar of het nu een plaggenhut is of een bouwwerk van allerlei exotische materialen, dat doet er niet toe. Een mens zit evengoed beschut onder een laag riet als onder een gouden plafond, hou dat voor ogen. Kijk neer op al die dingen die onnodige inspanning vragen en die gelden als "mooie aankleding" en "verfraaiing". Bedenk dat niets zoveel bewondering verdient als de ziel: en is die ziel groot, dan is niets groot voor haar.'

Als ik dit tegen mezelf zeg, als ik dit tegen latere generaties zeg, vind je dan niet dat ik mij nuttig maak? Dit is toch beter dan bijvoorbeeld als advocaat voor de rechtbank verschijnen om voor iemand garant te staan? Of een testament voorzien van mijn zegel of in de senaat in woord en daad een aspirant-lid ondersteunen?

Geloof me: de mensen die zo te zien 'niets doen' doen belangrijkere dingen. Hun activiteit ligt op menselijk én goddelijk niveau, tegelijk.

Maar ik moet alweer afronden en voor deze brief gewoontegetrouw een kleine betaling doen. En niet op mijn kosten: we zijn nog altijd Epicurus aan het plunderen!

Van hem las ik vandaag de volgende uitspraak: 'Je moet slaaf zijn van de filosofie om de ware vrijheid te bereiken.' Wie zich aan haar onderwerpt en overgeeft wordt niet aan het lijntje gehouden maar is meteen eigen baas. Juist het slaaf zijn van de filosofie is vrijheid.

Misschien vraag je mij waarom ik zoveel mooie citaten geef van Epicurus, meer dan van onze eigen denkers. Tja, waarom zou je die eigenlijk beschouwen als uitspraken 'van Epicurus'? Ze zijn algemeen bezit. Wat zijn er veel dichters die dingen zeggen die bij filosofen staan, of zouden moeten staan! Ik bedoel nu niet eens Griekse tragici of Romeins toneel (want ook dat tweede heeft iets serieus en zit ergens tussen komedie en tragedie in). Nee, neem alleen al het genre van de mime: wat liggen daarin een hoop pakkende verzen voor het oprapen! Heel veel regels van Publilius vormen eigenlijk geen tekst voor spelers op sandalen,
maar voor acteurs in tragedielaarzen.

Eén regel van hem wil ik aanhalen, een die betrekking heeft op de filosofie, en wel het onderdeel dat we daarnet onder handen hadden. Daarin zegt de dichter dat wij toevalstreffers niet mogen beschouwen als deel van ons bezit:

Wat wij door wensen krijgen is niet echt van ons.

De gedachte is ook door jou verwoord, herinner ik me, en wel veel beter en kernachtiger:

Iets is van jou door toeval? Dat is niet van jou!

Er is nog een ander citaat van jou, dat ik hier niet onvermeld mag laten. Het is namelijk nog beter:

Alles wat je kríjgt raak je ook weer kwijt.

Dit zal ik niet boeken onder 'uitbetaald': ik geef jou hier iets van jezelf.

Hartelijke groeten,
Seneca
 

AUDIOVOORBEELD

Als service voor de gebruikers heb ik het hele Latijnse Seneca-pensum ingesproken in een studio.

Klik hier voor een voorbeeld van de MP3-audio-bestanden (volledig pensum beschikbaar voor intekenaars van het boek, leverbaar via Hermaion.nl)

RECENSIES/REACTIES

latest changes here: 17-09-2017